Ιστορική για τα δικαστικά χρονικά χαρακτηρίζουν οι νομικοί κύκλοι τη δίκη που διεξάγεται σήμερα 27 Σεπτεμβρίου ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο με επίκεντρο την κλιματική αλλαγή. Έξι νέοι από την Πορτογαλία, ηλικίας μεταξύ 11 και 24 ετών, προσέφυγαν στο δικαστήριο με στόχο να υποχρεώσουν 32 κράτη (όλα της ΕΕ αλλά και τις Βρετανία, Ελβετία, Νορβηγία, Ρωσία και Τουρκία) να προχωρήσουν σε άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ως εκ τούτου να προστατέψουν το περιβάλλον που ήδη έχει υποστεί τεράστιο πλήγμα με καταστροφικές -για τον άνθρωπο- συνέπειες.
Σύμφωνα με τον νομικό και αναπληρωτή καθηγητή στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Γιώργο Μπάλια, με τον οποίο επικοινώνησε το ethnos.gr, η νομική βάση της προσφυγής είναι ότι τα κράτη δεν υλοποιούν τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα να παραβιάζουν, μεταξύ άλλων, τα θεμελιώδη δικαιώματα προστασίας της ζωής και του περιβάλλοντος. Στα κείμενα αντίκρουσης ωστόσο, που κατέθεσαν στο δικαστήριο τα εναγόμενα κράτη μέλη, ανάμεσα στα οποία, όπως έχει ήδη αναφερθεί συγκαταλέγεται και η χώρα μας, αρνούνται τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων, υποστηρίζοντας ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί απειλή για τη ζωή.
Τι υποστηρίζει η ελληνική πλευρά
Πιο συγκεκριμένα όμως, με βάση τα επιχειρήματα της ελληνικής κυβέρνησης, τα οποία παρέθεσε προς μελέτη στο δικαστήριο, δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει απόλυτη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων που έχει αυτή στην ανθρώπινη ύπαρξη. Ειδικότερα, στο σχετικό κείμενο αναφέρεται: «οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως έχουν μέχρι τώρα καταγραφεί, δεν φαίνεται να επηρεάζουν άμεσα την ανθρώπινη ζωή ή υγεία. Σε σχετικό έγγραφο του υπουργείου Υγείας επισημαίνεται πως παρά τις μελέτες των τελευταίων δέκα ετών σχετικά με την επιρροή της κλιματικής αλλαγής στον άνθρωπο, δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει απόλυτη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ αυτής και των επιπτώσεων που έχει στη ζωή ή/και στην υγεία ενός ατόμου».
Στο ίδιο άρθρο επισημαίνεται: «O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε έκθεσή του αναφέρει πως οι όλο και αυξανόμενες θερμοκρασίες φαίνεται πως θα έχουν αντίκτυπο στη θνησιμότητα ολόκληρου του πλανήτη, ωστόσο υφίσταται μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το κατά πόσο η στάθμιση της τελικής θνησιμότητας θα είναι θετική ή αρνητική». Η θέση ωστόσο της ελληνικής κυβέρνησης, που εκπροσωπείται από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, γεννά πλήθος ερωτημάτων, δεδομένων των θυμάτων και των καταστροφών της κακοκαιρίας Daniel που έπληξε πρόσφατα τη χώρα και που σύμφωνα με ισχυρισμούς, ήταν απόρροια της κλιματικής αλλαγής.
To ethnos.gr υπέβαλε ερώτημα σχετικά με το θέμα και στο ΥΠΕΝ, την πλευρά του οποίου διατύπωσε ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, Πέτρος Βαρελίδης, σημειώνοντας: «Ως χώρα παράγουμε ένα πολύ μικρό ποσοστό των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ως εκ τούτου, αυτά που εμείς πρέπει να κάνουμε για την επίλυση ενός τέτοιου θέματος δεν είναι πολλά. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υιοθέτησε τον πρώτο κλιματικό νόμο 4936/2022 με τον οποίο έθεσε οικειοθελώς εθνικούς στόχους και πήρε συγκεκριμένα μέτρα, όπως το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων έως το 2028. Η ΕΕ παράλληλα είναι πρωτοπόρα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για άλλα μεγάλα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Τουρκία, χώρες του Κόλπου, που θα πρέπει να ανεβάσουν το επίπεδο φιλοδοξίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί συνολικά το πρόβλημα».
Απόφαση με μεγάλη συμβολική ισχύ
Όπως εξηγεί ο κ. Μπάλιας, η ετυμηγορία του Δικαστηρίου θα έχει ιδιαιτέρως ισχυρό αντίκτυπο σε όλους τους Ευρωπαίους αλλά και στον ελληνικό λαό, αφού αν το ΕΔΑΑ καταλήξει πως οι κυβερνήσεις των κρατών έχουν ευθύνες και πρέπει άμεσα να προβούν σε μείωση των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου, θα μιλάμε για μια ιστορική καταδίκη. Ο ίδιος τονίζει πως κι άλλες φορές πολίτες προσέφυγαν στις δικαστικές Αρχές για το περιβάλλον, όμως είναι ιδιαίτερα σημαντικό πως αυτή τη φορά τη σκυτάλη έχουν πάρει τα παιδιά και οι νέοι.
Tο χρονοδιάγραμμα της δικαστικής μάχης
Στο διαδίκτυο, η ομάδα νομικών με την ονομασία «Global Legal Action Network» που παρακολουθεί την υπόθεση, παρέχει όλες τις πληροφορίες σχετικά με τη δικαστική μάχη, τους ενάγοντες αλλά και το κάλεσμα προς τους πολίτες όλων των κρατών να ευαισθητοποιηθούν περαιτέρω και να δώσουν το παρών στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι νομικοί, την ίδια ώρα, παραθέτουν και το χρονοδιάγραμμα των δικαστικών εξελίξεων αναφορικά με το θέμα από το 2020 έως και σήμερα. Σύμφωνα με τις καταγραφές, τον Σεπτέμβριο του 2020, η υπόθεση κατατίθεται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ένα μήνα αργότερα, το ΕΔΑΑ επισπεύδει τις διαδικασίες για το ζήτημα βάσει της «σπουδαιότητας και του επείγοντος χαρακτήρα των θεμάτων που εγείρονται». Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, το δικαστήριο ζητά από τα εναγόμενα κράτη να απαντήσουν στην υπόθεση και εισάγει, αυτεπαγγέλτως, ερώτημα κατά πόσον παραβιάζεται το δικαίωμα των νεαρών αιτούντων να ασκήσουν το νόμιμο δικαίωμα για προσφυγή στη Δικαιοσύνη χωρίς να υποστούν κακομεταχείριση. Λίγους μήνες αργότερα, τα στοιχεία εμπλουτίζονται, αφού φορείς όπως η Διεθνής Αμνηστία, η Greenpeace και ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραθέτουν υποστηρικτικές μαρτυρίες για την πλευρά των εναγόντων.
Για περίπου έναν χρόνο, δηλαδή από τον Αύγουστο του 2021 έως και τον Ιούνιο του 2022, θα ακολουθήσει ανταλλαγή γραπτών επιχειρημάτων μεταξύ των αιτούντων νέων και των εναγόμενων κρατών, ενώ το ΕΔΑΑ θα παραπέμψει την υπόθεση στο «τμήμα μείζονος συνθέσεως» με 17 δικαστές, το οποίο εξετάζει ένα μικρό μέρος υποθέσεων εξαιρετικής σημασίας. Τον Μάρτιο του 2023 πραγματοποιείται η ακρόαση δύο άλλων παρόμοιων υποθέσεων στο ΕΔΑΑ για το κλίμα, ενώ ένα μήνα μετά ανακοινώνεται πως η ακρόαση και η δίκη για τη συγκεκριμένη υπόθεση θα πραγματοποιηθούν στις 27 Σεπτεμβρίου. Η ανακοίνωση της ετυμηγορίας, σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, μπορεί να διαρκέσει έως και 18 μήνες, αν και γενικά θεωρείται θετικό σημάδι πως οι διαδικασίες από το 2020 έχουν επισπευθεί.
Προσωπικές μαρτυρίες
Οι νεαροί ενάγοντες, μιλώντας σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, υποστηρίζουν πως οι κυβερνήσεις δεν κάνουν όσα χρειάζονται για να προστατέψουν το μέλλον τους. «Θέλουμε απλώς να τηρήσουν τις συνθήκες και να κάνουν ό,τι υποσχέθηκαν ότι θα έκαναν», είπε ο 15χρονος Αντρέ Ολιβέιρα, ένας από τους έξι αιτούντες, υποδεικνύοντας τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015 για τη μείωση των εκπομπών, ώστε να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη.
Ο Ολιβέιρα, ο οποίος θα ξεκινήσει σύντομα το γυμνάσιο και λατρεύει την ύπαιθρο, σημείωσε ότι πολλοί στη γενιά του δεν ξέρουν αν θέλουν να κάνουν παιδιά λόγω της κλιματικής αλλαγής και ότι συχνά δεν μπορεί να παίξει έξω εξαιτίας της υπερβολικής ζέστης. Η αδερφή του, η 18χρονη Σοφία, δήλωσε ότι υπέφερε από μια πάθηση που είναι γνωστή ως «οικολογικό άγχος». «Όταν έμαθα τι συνέβαινε και βλέποντας ότι η κατάσταση είχε αρχίσει να χειροτερεύει, ειλικρινά αναστατώθηκα», εξήγησε.
Πώς κινδυνεύει η ανθρώπινη υγεία
Πράγματι, στο δικόγραφο της υπόθεσης, το οποίο έχει στα χέρια του και το ethnos.gr, oι εκπρόσωποι των εναγόντων αναφέρονται εκτενώς σε θέματα υγείας, όπως οι αϋπνίες και το αυξημένο στρες, που όπως υπογραμμίζουν, έχουν ήδη παρουσιαστεί στα παιδιά. Σε ό,τι αφορά τις ασθένειες με μακροχρόνιες συνέπειες, παρατίθενται στοιχεία για τους αυξημένους θανάτους από αναπνευστικά προβλήματα, τα οποία έχουν προκληθεί για παράδειγμα σε πολίτες κρατών που έχουν δει σημαντική άνοδο της θερμοκρασίας. Μάλιστα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο ίδιο δικόγραφο, oι θάνατοι στη δυτική Ευρώπη θα αυξηθούν σημαντικά την περίοδο 2071-2100 εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η κλινική ψυχολόγος Ελίζαμπεθ Μαρκς, ειδική σε θέματα οικολογικού άγχους, επεσήμανε πως σύμφωνα με μια παγκόσμια έρευνα, περισσότεροι από τους μισούς νέους αισθάνονται «λυπημένοι, φοβισμένοι, θυμωμένοι, ανίσχυροι, αβοήθητοι και
ένοχοι» λόγω της κλιματικής αλλαγής και της έλλειψης δράσης για την αντιμετώπισή της. «Αισθάνονται σαν να απογοητεύονται - επανειλημμένα - από τους ανθρώπους που θα έπρεπε να τους βοηθούν και να τους προστατεύουν», πρόσθεσε η Μαρκς.
Η προσφεύγουσα Κλαούντια Ντουάρτε, 24 ετών, από την περιοχή Λεϊρία της Πορτογαλίας, στην οποία το 2017 έχασαν τη ζωή τους πάνω από εκατό άνθρωποι λόγω των πυρκαγιών, είπε ότι έχει δει κατάματα τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η 11χρονη αδερφή της υπέφερε από άγχος μετά τις φωτιές. «Είναι δύσκολο να βλέπεις παιδιά να υποφέρουν από άγχος για κάτι που δεν μπορούν να ελέγξουν», ανέφερε η Ντουάρτε, η οποία εργάζεται ως νοσοκόμα.
Το 98% των Ευρωπαίων αναπνέει τοξικό αέρα
Αξίζει να σημειωθεί πως έρευνα που έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα ο βρετανικός Guardian ανέφερε πως σχεδόν όλοι οι πολίτες στην Ευρώπη -και ειδικότερα το 98%- αναπνέει αέρα που ξεπερνά το όριο που έχει επιβάλει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε ό,τι αφορά τα αιωρούμενα σωματίδια. Η κυκλοφορία των οχημάτων, η βιομηχανία, η οικιακή θέρμανση και η γεωργία είναι οι κύριες πηγές PM2.5 και ο αντίκτυπος γίνεται συχνά δυσανάλογα αισθητός στις φτωχότερες κοινότητες.
Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ αναφέρουν ότι οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις PM2,5 δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο. Οι μετρήσεις του Guardian αναφέρονται σε μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια PM2,5 (με διάμετρο μικρότερη των 2,5 μικρομέτρων), τα οποία παράγονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων. Μερικά από αυτά τα σωματίδια μπορούν να περάσουν μέσω των πνευμόνων στην κυκλοφορία του αίματος, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε όργανο του σώματος. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια «σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας», λόγω της επικίνδυνης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με τις επιπτώσεις της να επηρεάζουν το σύνολο των ανθρώπων που ζουν στην ήπειρο, σχολιάζουν οι ειδικοί αναφερόμενοι στα συμπεράσματα της έρευνας.
Την ίδια ώρα, σημειώνεται πως μερικές από τις ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν να κάνουν πίσω σε ό,τι αφορά τις δεσμεύσεις τους για την προστασία του περιβάλλοντος, σύμφωνα με διεθνή μέσα. Τον περασμένο μήνα η Πολωνία κατέθεσε νομικές προσφυγές με στόχο την ακύρωση τριών από τις κύριες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική αλλαγή. Την προηγούμενη εβδομάδα, η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι καθυστερεί κατά πέντε χρόνια την απαγόρευση των νέων αυτοκινήτων φυσικού αερίου και ντίζελ που επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ το 2030. Τέλος, το London School of Economics αναφέρει ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, ο σωρευτικός αριθμός των υποθέσεων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2015 σε περισσότερες από 2.000. Περίπου το ένα τέταρτο από αυτές δρομολογήθηκαν μεταξύ 2020 και 2022, αναφέρει.
Κριτική από την αντιπολίτευση
Τη Δευτέρα ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Πέτρος Κόκκαλης εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με το θέμα, επιρρίπτοντας ευθύνες στην κυβέρνηση. Ειδικότερα ανέφερε: «Ζητώ μόνο 30 δευτερόλεπτα από το χρόνο σας. Σε δύο μέρες, 6 έφηβοι από την Πορτογαλία καταγγέλλουν 32 χώρες (όλη η ΕΕ ++) στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων της προστασίας της ζωής και του περιβάλλοντος, σε ό,τι αφορά τις προβλέψεις της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική κρίση. Οι έξι έφηβοι Πορτογάλοι σύρουν εμάς τους ενήλικες σε όλη την ΕΕ στο ΕΔΔΑ γιατί είδαν το μέλλον που τους επιφυλάσσαμε, ένα μέλλον πυρκαγιών που δεν σβήνουν και νερών που αντί να ποτίζουν και να δροσίζουν, πνίγουν και καταστρέφουν. Ένα μέλλον συγκρούσεων και δυστυχίας, όταν αποδεδειγμένα μπορούμε να πάρουμε ένα διαφορετικό δρόμο.
Σε ό,τι αφορά την ελληνική κυβέρνηση, όσο πλάνα κλιματικής καταστροφής παίζουν στις οθόνες "ευθύνεται η κλιματική κρίση". Όπου δεν υπάρχουν τηλεοπτικές κάμερες, όπως είναι το ΕΔΔΑ στο Στρασβούργο, η κυβέρνηση δηλώνει ΓΡΑΠΤΑ ενάντια στους 6 έφηβους Πορτογάλους πως η κλιματική αλλαγή δεν έχει επιπτώσεις στη ζωή και το θάνατο.
Χθες, ο πρωθυπουργός έκανε ένα βήμα ακόμα, δηλώνοντας πως "η κλιματική αλλαγή θα επιμηκύνει την τουριστική περίοδο στην Ελλάδα" αφήνοντας εμβρόντητο τον δημοσιογράφο, τη διεθνή κοινότητα (το κομμάτι της που δεν ασπάζεται τις λογικές Τραμπ), και κάθε δυνητικό τουρίστα που δεν θέλει ούτε να καεί, ούτε να πνιγεί σε ένα κράτος που υποχωρεί καθημερινά από το ρόλο του, σε ένα κράτος που κυβερνάει ένας αρνητής της λογικής και της πραγματικότητας. Τα μάτια όλων μας στο Στρασβούργο λοιπόν. Είθε να καταδικαστούμε, όλοι μας, είθε να κερδίσουν οι έξι έφηβοι που τα έβαλαν με τον κόσμο όλο, με ζηλευτό θάρρος και καθαρότητα σκέψης».
