Σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ του Politico, η Ευρωπαϊκή Ένωση διοχετεύει δισεκατομμύρια για τη διαχείριση του προσφυγικού προς την Τουρκία. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ, η πραγματικότητα, πλέον, είναι διαφορετική.
Η ΕΕ διοχέτευσε πάνω από 11 δισ. ευρώ στην Τουρκία, στον απόηχο της προσφυγικής κρίσης της Ευρώπης το 2015, προκειμένου η χώρα να μπορέσει να υποστηρίξει, να στεγάσει και να διαχειριστεί σχεδόν 4 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, που είχαν διαφύγει προς τα βόρεια για να γλιτώσουν από τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. Όπως επισημαίνεται στο άρθρο, πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική προσπάθεια στην ιστορία της ΕΕ. Ο σκοπός της εν λόγω προσπάθειας, ωστόσο, δεν είναι αλτρουιστικός καθώς, η διασφάλιση της παραμονής των ανθρώπων στην Τουρκία, θα ελαχιστοποιούσε τις αφίξεις αιτούντων άσυλο στο μπλοκ. Στο ποσό περιλαμβάνεται σχεδόν 1 δισεκατομμύριο ευρώ για την ασφάλεια των συνόρων και τη διεκπεραίωση της διαδικασίας ασύλου, με σκοπό η Άγκυρα να βοηθηθεί για να «συγκρατήσει» τους πρόσφυγες.
Τι αναφέρει το Politico
Στο ρεπορτάζ που δημοσιεύει το Politico, και έγινε σε συνεργασία με το Lighthouse Reports και άλλα 8 ειδησεογραφικά μέσα, αποκαλύπτεται πως, η Άγκυρα, έχει βαρεθεί να λειτουργεί ως χώρος αποθήκευσης προσφύγων της Ευρώπης καθώς και ότι, η τουρκική κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια άρχισε να χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος αυτής της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης προκειμένου να μειώσει τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που φιλοξενεί. Για τον σκοπό, συγκεντρώνει και εκτοπίζει βίαια Σύρους, Αφγανούς και άλλους ανθρώπους που, στις χώρες καταγωγής τους, είναι αντιμέτωποι με κινδύνους.
Σύμφωνα με το μέσο, τακέντρα υποδοχής μετατράπηκαν σε στρατόπεδα απέλασης, όσο η εχθρότητα προς τους πρόσφυγες, πρώτα στην Ευρώπη και στη συνέχεια στην Τουρκία, εκτινάχθηκε στα ύψη. Μεταξύ των πρακτικών των τουρκικών Αρχών που ανέφεραν οι κρατούμενοι είναι τα βασανιστήρια, αλλά και η παραμέληση και άρνηση πρόσβασης σε προμήθειες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών. Πλέον, τα οχήματα που φέρουν το μπλε - χρυσό έμβλημα της ΕΕ και το τουρκικό αστέρι με την ημισέληνο, κυνηγούν τους μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Έχει αναφερθεί τουλάχιστον μία περίπτωση κατά την οποία, οι μετανάστες μεταφέρθηκαν από τα σύνορα παρά τη θέλησή τους. Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν, η οποία χρηματοδοτεί την Τουρκία για τη διαχείριση του μεταναστευτικού, αγνοεί τις προειδοποιήσεις για τα κονδύλια που φέρονται να χρησιμοποιήθηκαν, όχι για φιλοξενία, αλλά για απελάσεις. Πρώην αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημείωσε στο Politico πως, «υπήρχαν πάντα ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα», ενώ πρόσθεσε ότι, το θέμα είχε τεθεί εσωτερικά για χρόνια. «Οι πολιτικές απώθησης, οι πολιτικές επιστροφής, ήταν κοινές ανησυχίες καθ΄όλη τη διάρκεια των διαβουλεύσεων», ισχυρίστηκε ενώ, ερωτηθείς σχετικά με το εάν η Επιτροπή γνωρίζει ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τώρα υποδομές που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για τη διενέργεια αναγκαστικών απελάσεων, δήλωσε πως, «όλοι ξέρουν. Οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους». Η Κομισιόν, αναφέρει το Politico, διέμεινε 11,5 δισ. ευρώ για να βοηθήσει την Τουρκία να φιλοξενήσει Σύρους και να τους αποθαρρύνει από το να ταξιδέψουν στην Ευρώπη, μεταξύ 2016 και 2023. Τα κεφάλαια εκταμιεύθηκαν αρχικά κυρίως μέσω έργων που διοικούνται από ΜΚΟ και δαπανήθηκαν για επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια.
Οι Βρυξέλλες, με την πάροδο του χρόνου, όμως, διοχέτευσαν περισσότερα χρήματα σε προγράμματα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Σύριων και την ένταξη των προσφύγων στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αγορά εργασίας της Τουρκίας. Όπως, όμως, και η ΕΕ, η Τουρκία δεν ήθελε να φιλοξενεί πρόσφυγες επ΄αόριστον. Όταν η οικονομία ξεκίνησε να υποχωρεί λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, σε συνδυασμό με την ανακατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν το 2021, η δυσαρέσκεια «φούντωσε» με τις μαζικές αφίξεις Αφγανών προσφύγων στη χώρα.
Πέρυσι, στις προεδρικές εκλογές της Τουρκίας, από τα βασικά θέματα στην προεκλογική ατζέντα, υπήρξαν οι επιστροφές προσφύγων στις χώρες καταγωγής τους. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τότε δεσμευτεί να οργανώσει την εθελοντική αναχώρηση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. Ο κύριος αντίπαλος του Τούρκου προέδρου, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είχε εξαγγείλει την απέλαση όλων των Σύρων εντός δύο ετών. Το σύστημα ασύλου και ελέγχου των συνόρων της Τουρκίας μέχρι εκείνο το σημείο, είχε λάβει χρηματοδότηση από την ΕΕ ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ. Οι Βρυξέλλες πλήρωσαν για τη δημιουργία πύργων επιτήρησης στα ανατολικά σύνορα και χρηματοδότησαν έξι κέντρα υποδοχής και ένα κέντρο για τη φιλοξενία όσων δεν είχαν δικαίωμα διαμονής. Με την κατασκευή των κέντρων σε εξέλιξη, άλλαζαν και οι προτεραιότητες. Η Άγκυρα πρότεινε τα χρήματα αυτά να χρησιμοποιηθούν για διαφορετικό σκοπό, έχοντας την πίεση να εμποδίσει τους Σύρους να ταξιδεύουν προς την ΕΕ. Επιστολή του 2022 που ελήφθη από το Lighthouse Reports αναφέρει πως, τα έξι κέντρα υποδοχής, «μετατράπηκαν σε κέντρα απομάκρυνσης μετά από αίτημα της τουρκικής κυβέρνησης το 2015, σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή». Μια εσωτερική έκθεση της Επιτροπής περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ βοήθησε τη χρηματοδότηση των εργασιών για τη μετατροπή αυτών των κέντρων σε εγκαταστάσεις που μοιάζουν με φυλακές, αποτρέποντας όσους βρίσκονται μέσα να διαφύγουν.
Κέντρα απέλασης
Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών της χώρας, Αλί Γερλίκαγια, η Τουρκία σήμερα διαθέτει 32 κέντρα απομάκρυνσης, χωρητικότητας σχεδόν 20.000 ανθρώπων. Διπλωμάτης της ΕΕ που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας, υποστήριξε ότι το μπλοκ έχει στηρίξει οικονομικά, χρηματοδοτώντας την κατασκευή ή την ανακαίνισή τους ή τον εξοπλισμό, το προσωπικό και τη διαχείριση τους, 30 κέντρα απομάκρυνσης. Τα χρήματα της ΕΕ δαπανήθηκαν για κάθε είδους ανάγκες – από βρεφικά ρούχα μέχρι συρματοπλέγματα- όπως δείχνουν τα έγγραφα. Εντωμεταξύ, η συνολική χρηματοδότηση των κέντρων φτάνει σχεδόν τα 213 εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Επιτροπής, οι φορολογούμενοι της ΕΕ βοήθησαν συνολικά στη χρηματοδότηση της κατασκευής 14 στρατοπέδων απομάκρυνσης. Οκτώ εξ΄αυτών έχουν ολοκληρωθεί. Βοήθησαν, ακόμα, στη συντήρηση άλλων 11 χώρων και στη διαχείριση κέντρων γενικότερα.
Σοβαρές κακοποιήσεις
Σύμφωνα με το Politico, πολλοί κρατούμενοι διηγήθηκαν σοβαρές κακοποιήσεις στα κέντρα, με τους 30 από τους 37 που ρωτήθηκαν, να αναφέρουν ότι βίωσαν ή έγιναν μάρτυρες ξυλοδαρμού. Η κακομεταχείριση εντός κέντρων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ έχει τεκμηριωθεί εκτενώς από την τουρκική επιθεώρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων TIHEK, τουρκικές ΜΚΟ και δικηγόρους που εκπροσωπούν κρατούμενους, με ορισμένα περιστατικά να καταλήγουν στα δικαστήρια.
Το μέσο αναφέρει ότι, ενώ η ΕΕ ισχυρίζεται πως έχει ελάχιστο έλεγχο σε ό,τι γίνεται στην Τουρκία, υπάρχουν ενδείξεις ανάμειξης της σε όλη την υποδομή που χρησιμοποιείται για κρατήσεις και απελάσεις. Στο δημοσίευμα, Τούρκος δημόσιος υπάλληλος αποκάλυψε ότι, στο ανατολικό κέντρο απέλασης όπου εργαζόταν μέχρι πρόσφατα, αρκετοί υπάλληλοι πληρώνουν τους μισθούς τους μέσω έργων της ΕΕ. Από την ΕΕ χρηματοδοτούνται επίσης και οι κάμερες ασφαλείας, οι ανακαινίσεις και οι επισκευές των χώρων. Η σημαία του μπλοκ είναι «παντού, σε όλο τον εξοπλισμό, στα τραπέζια, τις καρέκλες και τα κρεβάτια», επισήμανε και πρόσθεσε πως, «για παράδειγμα, ένα από τα λογότυπα είναι ένα μικρό αυτοκόλλητο σε ένα τραπέζι που γράφει: “Αυτός ο πίνακας χρηματοδοτείται κατά 85% από την ΕΕ και κατά 15% από τον (τουρκικό) προϋπολογισμό”».
Η απάντηση της Κομισιόν
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απάντησε στο δημοσίευμα του Politico επισημαίνοντας ότι η Τουρκία είναι ένας βασικός εταίρος και υποψήφια χώρα για ένταξη στην ευρωπαϊκή οικογένεια ενώ πρόσθεσε πως, τα πρότυπα της ΕΕ και τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά. «Η Τουρκία πρέπει να διερευνήσει τις κατηγορίες», υπογράμμισε.
