Γιατί όλο και περισσότεροι επιλέγουν το διαζύγιο στη μέση ηλικία; Μήπως απλώς γιατί μπορούν;
Τα "ασημένια διαζύγια", οι επίσημοι χωρισμοί των 50άρηδων και των 60άρηδων που πέφτουν σαν κεραυνός εν αιθρία στο κοινωνικό περιβάλλον καθώς βάζουν τέλος σε δεκαετίες γάμου, είναι πλέον δημοφιλέστατα. Το μαρτυρούν στατιστικές, δικηγορικά γραφεία ανά τον κόσμο και έγκυρες εφημερίδες, όπως ο Guardian. Ο 68χρονος Bill Gates και η 59χρονη Melinda πήραν διαζύγιο το 2021 ύστερα από 27 ολόκληρα χρόνια γάμου. Πολύ πιο πρόσφατα μάθαμε ότι η Meryl Streep, ακόμη πιο τολμηρή, αποφάσισε να χωρίσει τον σύζυγό της μετά από 45 χρόνια έγγαμου βίου. Βέβαια, οι διάσημοι διαθέτουν λάμψη και χρήματα και τα διαζύγιά τους συνήθως συνοδεύονται από συμφωνίες εκατομμυρίων, οπότε και ο πλανήτης δικαιολογημένα τους χαζεύει. Η προσομοίωση όμως του φαινομένου στους κοινούς θνητούς έχει επίσης ενδιαφέρον.
Από το 1990, σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, το ποσοστό διαζυγίων των ατόμων ηλικίας 54 έως 64 έχει διπλασιαστεί, ενώ στους 64+ έχει τριπλασιαστεί και οι ειδικοί εκτιμούν ότι τα διαζύγια σε όλα τα ηλικιακά γκρουπ 50 και άνω θα τριπλασιαστούν μέχρι το 2030. Ο όρος "γκρίζο διαζύγιο" αναφέρεται στη διάλυση γάμων που αφορά ζευγάρια άνω των 50 και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από την Αμερικανική Ένωση Συνταξιούχων το 2004. Ως φαινόμενο όμως δεν αφορά μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ίδια τάση εμφανίζεται στον Καναδά, στην Ιαπωνία, σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, στην Αυστραλία και την Ινδία, με τα ποσοστά να αυξάνονται κάθε χρόνο, καθώς οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερο.
Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε το 2018 ότι το ποσοστό διαζυγίων σε άτομα 55 ετών και άνω (που ονομάζονται "silver splitters" και "silver surfers") έχει διπλασιαστεί. Παράλληλα, τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην Ιαπωνία τα ζευγάρια που είναι παντρεμένα 30 ή περισσότερα χρόνια έχουν δει τα ποσοστά διαζυγίων τους να τετραπλασιάζονται. Οι Ιάπωνες το αποκαλούν "σύνδρομο συνταξιούχου συζύγου". Συνεπώς, μιλάμε για μια νέα αναμφισβήτητη παγκόσμια πραγματικότητα που μεταμορφώνει την κοινωνική και την οικονομική ζωή των ατόμων, των οικογενειών και της κοινωνίας.
Το τέλος του "για πάντα μαζί"
Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στη δεκαετία του ’70 η εστίαση στην προσωπική ευτυχία και η αυτοεκπλήρωση έγιναν σημαντικές προτεραιότητες. Τις επόμενες δεκαετίες στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε σημαντικά, οι απόψεις για τον γάμο ως διά βίου θεσμό άλλαξαν, τα διαζύγια έγιναν πλέον κοινωνικά αποδεκτά και οι γυναίκες εντάχθηκαν στην εργασία και έγιναν οικονομικά ανεξάρτητες. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2020 στο Journal of Family Issues διαπιστώθηκε ότι η πλειονότητα των ατόμων άνω των 50 δεν αντιμετωπίζει πλέον το διαζύγιο ως ταμπού.
Σύμφωνα με τη Susan Brown, διακεκριμένη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Bowling Green State University του Οχάιο και συνδιευθύντρια του National Center for Family & Marriage Research, η έννοια του γάμου έχει αλλάξει για τους ανθρώπους που διανύουν το δεύτερο μισό της ζωής τους. Πλέον τα ζευγάρια δεν αντιμετωπίζουν τον γάμο σαν μια σύμβαση που πρέπει "οπωσδήποτε" να κάνει τα μέλη ευτυχισμένα και να διαρκέσει για πάντα. Άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας βάζουν την έννοια του γάμου κάτω από νέες συνιστώσες και θέτουν ερωτήματα όπως "Με κάνει αυτός ο γάμος πιο ευτυχισμένο ως άτομο;" ή "Συμβάλλει στην αυτοπραγμάτωσή μου;". Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε το διαζύγιο μπορεί να θεωρηθεί αποδεκτή λύση, αναφέρει η Susan Brown.
Επίσης, οι περισσότερες γυναίκες ως οικονομικά ανεξάρτητες έχουν πλέον την εναλλακτική διέξοδο από έναν μη ικανοποιητικό γάμο που οι γυναίκες των προηγούμενων γενεών μπορεί να μην είχαν. Τέλος, τα διαζύγια των μεγαλύτερων σε ηλικία ζευγαριών είναι πιο συνηθισμένα απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία για έναν απλό λόγο, σύμφωνα με την ειδικό: "Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο". Έτσι, ένας άνθρωπος που έχει κλείσει τα 60 έτη έχει κάθε δικαίωμα να πιστεύει ότι μπορεί να ζήσει άλλα 20+ χρόνια. Γιατί να τα περάσει με κάποιον με τον οποίο δεν είναι πλέον ευτυχισμένος;
Αποτυχημένοι γάμοι ή πετυχημένα διαζύγια;
Το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ πραγματοποίησε μία από τις μεγαλύτερες μελέτες στον κόσμο για την ενήλικη ζωή συλλέγοντας δεδομένα για περισσότερα από 80 χρόνια. Όταν η συγκεκριμένη μελέτη ξεκίνησε, το 1938, κανείς δε γνώριζε την έννοια της ενσυναίσθησης ή της αυτοπραγμάτωσης. Στην πορεία οι άνθρωποι έμαθαν πολλά πράγματα και άλλαξαν πολλές από τις πεποιθήσεις τους. Σύμφωνα με έναν από τους ερευνητές, τον ψυχίατρο George Vaillant, ένα από τα βασικά συμπεράσματα αυτής της μακροχρόνιας έρευνας είναι πως το κλειδί για την υγιή γήρανση είναι οι ευτυχισμένες σχέσεις. Όπως σχολιάζει ο ίδιος, τα τρία πιο πολύτιμα μαθήματα που αντλήθηκαν από τη μελέτη (και δίνουν κάποιες απαντήσεις στο γιατί οι άνθρωποι χωρίζουν σε μεγάλη ηλικία) είναι τα εξής: 1. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι πολύ σημαντικές και η μοναξιά σκοτώνει. 2. Το να ζούμε σε συγκρουσιακές καταστάσεις είναι πολύ κακό για την υγεία μας. 3. Οι καλές σχέσεις δεν προστατεύουν μόνο το σώμα, αλλά και τον εγκέφαλο.
Όμως, ακόμα και χωρίς να έχει υπόψη αυτά τα στοιχεία, κανείς δεν μπαίνει στη διαδικασία του διαζυγίου έτσι τυχαία. "Μια υποβόσκουσα δυσαρέσκεια μπορεί να υπάρχει για καιρό, αλλά αναφύεται μέσα από διάφορα, συνήθως μικρά θέματα" εξηγεί ο Stan Tatkin, PsyD, MFT, κλινικός γιατρός, ερευνητής και ιδρυτής του Ινστιτούτου A Psychobiological Approach to Couple Therapy. "Συχνά ένας άνθρωπος, συνήθως η γυναίκα, αισθάνεται ότι παράτησε πολλά πράγματα για να είναι σύζυγος και μητέρα, όπως, για παράδειγμα, να έβαλε στην άκρη την καριέρα της για να μεγαλώσει τα παιδιά της. Τα άτομα που ξεκινούν τη διαδικασία διαζυγίου στην ηλικία των 50 ετών και άνω θέλουν κάτι περισσότερο από τη ζωή τους. Πολλοί από αυτούς μεγάλωσαν βιώνοντας το διαζύγιο των γονιών τους και τα διαζύγια των γονιών των φίλων τους. Κάποιοι έχουν ζήσει για δεκαετίες σε γάμους με συγκρούσεις. Μερικοί δε νιώθουν καθόλου τρυφερά για τους συντρόφους τους. "Είναι αυτό το μόνο που υπάρχει;” αναρωτιούνται. Ή καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο γάμος αυτός τους "σκοτώνει”. Και, εντέλει, αποφασίζουν να ζήσουν".
Φυσικά, κάτι τέτοιο δε γίνεται χωρίς κόστος. Το συναισθηματικό κόστος ενός διαζυγίου είναι πάντοτε βαρύ και ποτέ κανείς δεν ένιωσε ευτυχής όταν βρέθηκε στο γραφείο του δικηγόρου του. "Τα συναισθήματα μετά από μια τέτοια απόφαση είναι ανάμεικτα και συνήθως περιλαμβάνουν και την ενοχή γι’ αυτή τη συζυγική αποτυχία" μας λέει η Αλεξάνδρα Πάλλη, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και διδάκτωρ Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
"Τόσα χρόνια κοινής ζωής έχουν δημιουργήσει έναν κοινό κύκλο, παιδιά, ενδεχομένως και εγγόνια, τα οποία κάποτε το ζευγάρι ονειρευόταν να τα απολαύσει μαζί. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται ακόμη περισσότερη ειλικρίνεια, συζήτηση, επικοινωνία, πιθανώς και βοήθεια από έναν ειδικό σε σχέση με έναν προβληματικό γάμο που μετράει λίγα χρόνια. Το ζητούμενο είναι, ακόμα κι αν δε σωθούν ο γάμος και η ερωτική σχέση, να διασωθούν ο σεβασμός και η φιλική επικοινωνία με έναν άνθρωπο που περάσαμε χρόνια μαζί".
Οι αιτίες πίσω από τα "γκρίζα διαζύγια"
Κρίση ηλικίας: Τα 50 (ενίοτε και τα 60) είναι η ηλικία που μετράς τις χαμένες ευκαιρίες, που είσαι πια πεπεισμένος ότι τελικά δε θα κάνεις εκείνο το road trip στην Αμερική. Είναι η ηλικία που καθημερινά πρέπει να κάνεις υπερπροσπάθεια για να μη φανεί το χάσμα σου με τους millennials, οι οποίοι παίζουν τους αλγόριθμους και το Instagram στα δάχτυλα. Eίναι επίσης η ηλικία της ευθύνης (φροντίζεις παιδιά ή/και υπερήλικους γονείς), των πρώτων απωλειών (γονέων αλλά και συνομηλίκων), της εμμηνόπαυσης, της πρεσβυωπίας και της μειωμένης λίμπιντο. Όταν κάποιος σε αυτή την ηλικία λέει "Η ζωή είναι μικρή", συνήθως το εννοεί.
Η διαφορά ηλικίας: Η μεγάλη διαφορά ηλικίας ανάμεσα στους συζύγους, που μπορεί να μην ήταν θέμα στην αρχή της σχέσης, ενδέχεται να ανακύψει ως μεγάλο πρόβλημα μετά. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, σε συγκεκριμένες φάσεις της ζωής τους οι άνθρωποι περνάνε διάφορες ψυχολογικές και βιολογικές αναβαθμίσεις. Η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό είναι στα 15 και η δεύτερη στα 40. Κάθε φορά που περνάς μια τέτοια φάση, θέλεις να γυρίσεις πίσω στη ζωή σου, να κάνεις ό,τι έκανες (ή δεν έκανες). Έτσι, μια γυναίκα που στα 60 της έχει έναν σύντροφο 15 χρόνια μεγαλύτερό της ίσως και να αναζητήσει έναν σύντροφο συνομήλικο για να μπορέσει να κάνει μαζί του πράγματα που δεν είναι πλέον ζητούμενα για τον 75χρονο σύζυγό της.
Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς: Τα παιδιά μεγαλώνουν, ανοίγουν τα φτερά τους και φεύγουν στα Χανιά ή στο Εδιμβούργο. Κι αυτοί που φρόντισαν να τους δώσουν φτερά μαραζώνουν από την απουσία τους. Το σπίτι μένει άδειο δίχως νεανικούς ήχους, η καθημερινότητα δεν έχει τις γνωστές έγνοιες ούτε ανάγκη για αυστηρά προγράμματα και οι μεσήλικες "απογυμνώνονται" από το ατράνταχτο επιχείρημα "Μένουμε μαζί για τα παιδιά". Η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Πάλλη μας λέει σχετικά: "Εκείνη τη στιγμή που τα παιδιά φεύγουν από την πατρική φωλιά το ζευγάρι συνειδητοποιεί ότι δεν έχουν τίποτε άλλο κοινό για να συζητήσουν εκτός από τα παιδιά τους, ότι δεν έχουν κοινά ενδιαφέροντα, ότι δεν ξέρουν καν τα χόμπι και τα γούστα ο ένας του άλλου. Τόσα χρόνια έτρεχαν να προλάβουν τη ζωή, τις υποχρεώσεις, τις προθεσμίες και δεν επένδυσαν ουσιαστικά στη σχέση τους, με αποτέλεσμα να συνειδητοποιήσουν ότι μεγαλώνοντας είναι απλώς δύο ξένοι που συγκατοικούν".
Οικονομικοί λόγοι: Τα χρέη που έχουν συσσωρευτεί, το γεγονός ότι ο ένας από τους δύο συζύγους βγάζει πολύ περισσότερα χρήματα, η εντύπωση του ενός συντρόφου ότι δικαιούται να παίρνει όλες τις οικονομικές αποφάσεις για την οικογένεια, τα αλόγιστα έξοδα που κάνει ο ένας από τους δύο συζύγους είναι σοβαρές αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν στη λύση μιας σχέσης σε κάθε ηλικία.
Οι διαφορετικοί ρυθμοί γυναικών και αντρών: Πολλές φορές οι γυναίκες παραπονιούνται ότι οι άντρες τους δεν τις ακολουθούν. Τις περισσότερες φορές εκείνες, αφού ξεπεράσουν τη δύσκολη φάση της κλιμακτηρίου, ανακαλύπτουν ξανά τη χαμένη τους ενέργεια, έχουν όρεξη για ταξίδια, εξόδους, σινεμά, χορό. Οι άντρες τους, ακόμη και εκείνοι που παλιότερα ήταν θετικοί και πρόθυμοι να ακολουθήσουν, γίνονται συχνά "δύσκολοι", εστιάζουν σε τυχόν προβλήματα υγείας και παραπονιούνται περισσότερο για όσα δεν τους αρέσουν. Μπορεί να ακούγεται ασήμαντο πρόβλημα, αλλά μερικές φορές μία σταγόνα είναι αρκετή για να ξεχειλίσει το ποτήρι.
Απιστία: Είτε πρόκειται για έναν άντρα που φλερτάρει με νεότερες γυναίκες είτε για μια γυναίκα που βρίσκει άλλους άντρες γοητευτικούς είτε για απιστίες που συνέβησαν στο παρελθόν και δεν έχουν συγχωρεθεί ή συνεχίζουν να πληγώνουν, η επιθυμία για κάποιον άλλο μπορεί να ταράξει ακόμα και μια μακροχρόνια σχέση. Ειδικά όταν η σχέση αυτή δεν είναι ειλικρινής.
Η έλλειψη σεξ: Σύμφωνα με τις έρευνες, περίπου το 20% των ζευγαριών ζουν σε γάμους χωρίς σεξ, που σημαίνει ότι οι δύο σύντροφοι κάνουν σεξ λιγότερες από 10 φορές τον χρόνο. Και από τους υπόλοιπους γάμους ο ένας στους τέσσερις δεν περιλαμβάνει σεξ συχνότερα από μία φορά την εβδομάδα το πολύ. "Φυσικά δεν υπάρχει συνταγή για την ποσότητα του σεξ" μας λέει η Αλεξάνδρα Πάλλη. "Ωστόσο, η έλλειψη του σεξ μπορεί να μεγαλώσει την απόσταση μεταξύ των συντρόφων και σε κάθε περίπτωση η κακή σεξουαλική ζωή μπορεί να οδηγήσει έναν γάμο σε διάλυση".
Πηγή: Madamefigaro.gr
