«Κανένας δεν μαρτυρεί για τον μάρτυρα» Paul Celan, «Aschenglorie» (Δόξα από στάχτες)
Σύμφωνα με το ισχύον στη χώρα μας σύστημα απονομής της Ποινικής Δικαιοσύνης, οι ιδιότητες του μάρτυρα και του δικαστικού λειτουργού δεν μπορεί να συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο. Ο δικαστής οφείλει να σχηματίσει δικανική πεποίθηση, λαμβάνοντας υπόψη του μόνον όσα πραγματικά περιστατικά αποδείχθηκαν ως αληθή, κατ’ εφαρμογήν των λογικών και εμπειρικών κανόνων που διέπουν την αποδεικτική διαδικασία. Οφείλει να αδειάσει τη δικαστική του συνείδηση από όσα γεγονότα γνωρίζει εξ ιδίας αντιλήψεως ή από πληροφορίες τρίτων.
Από την άλλη μεριά είναι ο μάρτυρας εκείνος που έχει την εμπειρία και τη γνώση του κρίσιμου συμβάντος. Αυτός βαρύνεται με το καθήκον αληθείας και έχει την ευθύνη να παρουσιάσει το βίωμά του και να το θέσει υπό την κρίση εκείνου που ερευνά την αλήθεια των γεγονότων μιας συγκεκριμένης δικαστικής υπόθεσης. Η ιδιότητα του μάρτυρα είναι μοναδική, δεν εκχωρείται. Κανείς δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον μάρτυρα στην ουσιαστικά μοναχική σχέση που τον συνδέει με το εκάστοτε κρίσιμο πραγματικό γεγονός. Κανένας δεν μαρτυρεί για τον μάρτυρα, ακριβώς όπως κανένας δεν κρίνει για τον δικαστή.
Σε αυτές τις απλές πλην όμως θεμελιακής σημασίας παραδοχές στηρίζεται η απόφαση με την οποία η ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή που συστάθηκε στο Ελληνικό Κοινοβούλιο για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης στην υπόθεση Νοβάρτις, αποφάσισε την εξαίρεση των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, Π. Πολάκη και Δ. Τζανακόπουλου. Ως γνωστόν, πολύ πριν από τη συγκρότηση της ειδικής αυτής κοινοβουλευτικής επιτροπής, οι δύο εξαιρεθέντες βουλευτές είχαν εκτεθεί αυτοβούλως και δημοσίως ως μάρτυρες κρίσιμων γεγονότων για την υπόθεση αυτή. Γεγονότων, μάλιστα, καθοριστικής σημασίας για ένα μείζον ζήτημα: για το αν είχαν νομίμως ή όχι αποκτήσει την ιδιότητα του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος τα δύο πρόσωπα που αναφέρονται στον δημόσιο διάλογο ως «κουκουλοφόροι» μάρτυρες.
Ο μεν κ.Πολάκης είχε δηλώσει δημοσίως σε τηλεοπτική εκπομπή για τα δύο αυτά πρόσωπα ότι είναι «στελέχη της εταιρείας, τα οποία τα πιάσανε να έχουνε πολύ μεγάλο πλουτισμό, τους πίεσαν και κελάηδησαν». Ο δε κ. Τζανακόπουλος, με την ιδιότητα του κυβερνητικού εκπροσώπου επισκέφθηκε τον Φεβρουάριο του 2018 την τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Ξένη Δημητρίου, και όπως ο ίδιος εν συνεχεία ανακοίνωσε, ενημερώθηκε από αυτήν σχετικά με την έρευνα που διεξήγε η δικαιοσύνη για την υπόθεση Νοβάρτις εναντίον δύο πρώην πρωθυπουργών και οκτώ πρώην υπουργών.
Από τις δύο αυτές μαρτυρίες τεκμηριώνεται ότι οι δύο «κουκουλοφόροι» μάρτυρες ανεπιτρέπτως απέκτησαν την ιδιότητα του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος, και μάλιστα κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 45β του προϊσχύσαντος Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αφού αποδεικνύεται από την κατάθεση Πολάκη ότι είχαν προσωπική εμπλοκή στην ερευνώμενη υπόθεση. Περαιτέρω, από την πρόσφατη δημοσίευση εγγράφου της Εισαγγελέως Διαφθοράς έγινε γνωστό ότι τα δύο αυτά πρόσωπα είχαν κριθεί προστατευμένοι μάρτυρες και κατά την έρευνα της υπόθεσης Νοβάρτις που είχε προηγθεί από τις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ. Κατά το ισχύον όμως Δίκαιο των ΗΠΑ, για να κριθεί κάποιος προστατευμένος μάρτυρας, πρέπει είτε να είχε εμπλοκή στην ερευνώμενη πράξη και να συμφώνησε με τις Αρχές την απαλλαγή του από κάθε ποινική ευθύνη στην περίπτωση που συμβάλει επιτυχώς στην αποκάλυψη της ερευνώμενης εγκληματικής δράσης (transactional immunity) ή να παράσχει ως τρίτος σημαντικές πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη διαλεύκανση της υποθέσεως με αντάλλαγμα την απόληψη ποσοστού από την αποζημίωση που θα επιβάλει το κράτος στον δράστη του εγκλήματος (whistleblower protection act 1989).
Πλην όμως η συνδρομή οποιασδήποτε εκ των δύο προϋποθέσεων για την αναγνώρισή τους ως προστατευμένων μαρτύρων στις ΗΠΑ, καθιστά απαγορευμένη την αναγόρευσή τους στην Ελλάδα ως μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, καθ’ όσον με βάση τον ελληνικό κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ήδη άρθρο 47 νέου ΚΠΔ), μια τέτοια ιδιότητα είναι ασυμβίβαστη με την προσωπική εμπλοκή του μάρτυρα στην υπόθεση ή με την επιδίωξη απο μέρους του ιδίου οφέλους. Υπό τα δεδομένα αυτά οι δύο εξαιρεθέντες βουλευτές έχουν νομική και κοινοβουλευτική υποχρέωση να συμβάλουν με τη μαρτυρία τους στην αποδεικτική αξιοποίηση των γνώσεών τους υπέρ της απόδειξης της αληθείας. Η εξαίρεσή τους από τα μέλη της επιτροπής αποτελεί αναγκαστικό διαδικαστικό μονόδρομο, προκειμένου η τελική κρίση της επιτροπής να θεμελιωθεί πάνω στην αλήθεια των γεγονότων που ως μάρτυρες πλέον θα καταθέσουν οι κ.κ. Πολάκης και Τζανακόπουλος.
Εάν παρόλα αυτά εξακολουθούσαν να συμμετέχουν στις εργασίες της επιτροπής, συναποτελώντας μέλη του συλλογικού δικαστικού κριτή της υπόθεσης, η γνώση τους αυτή δεν θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη. Κάτι τέτοιο, όμως, θα δυσχέραινε υπερβολικά και ενεδεχομένως θα ματαίωνε την έρευνα της επιτροπής για την αλήθεια κρίσιμων πραγματικών περιστατικών. Επομένως, αν ο ΣΥΡΙΖΑ και ο πρόεδρός του σέβονται τις αποφάσεις της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, δεν έχουν άλλον τρόπο να το αποδείξουν από το να συμμορφωθούν με την απόφαση της επιτροπής.
