Mε αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την καταστροφή της Σμύρνης, το βιβλιοπωλείο "Κορκολής" μας προτείνει 6 εξαιρετικά βιβλία, που θα μας παρασύρουν σ’ ένα ταξίδι στο χρόνο και θα μας μαγέψουν…
Η χαμένη ψηφίδα της Αγίας Σοφίας – Ελένη Σβορώνου
Είναι μια μικρή στιγμή στην Ιστορία που σήμερα, ενενήντα χρόνια μετά, αποκτά την πλήρη σημασία της. Πρωταγωνιστής και πάλι ο Κεμάλ Ατατούρκ, μαζί με έναν λάτρη της βυζαντινής τέχνης, τον Αμερικανό Τόμας Γουάιτμορ. Αληθινός πρωταγωνιστής, όμως, είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας. Μαζί με τα τέσσερα πρόσωπα της «Χαμένης ψηφίδας της Αγίας Σοφίας» περιηγούμαστε στον Βυζαντινό Ναό της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, αλλά και στην ιστορία του στο πέρασμα των αιώνων, μέσα στην ατμόσφαιρα των ασπρόμαυρων σχεδίων του Φίλιππου Φωτιάδη.
Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης – Ελένη Δικαίου
Θυµάµαι πως µε έβγαλε έξω στον ήλιο, είχε ήλιο, κι ας µην καταλάβαινα πού βρήκε το κουράγιο να ανατείλει εκείνο το πρωί. Η κόνα Ανεζίνα, η γυναίκα του, µας περίµενε πίσω απ’ την πόρτα του σπιτιού τους που την κρατούσε µισάνοιχτη. […]
Περίµεναν να πω κάτι µα εγώ δεν έλεγα, δεν ήξερα τι να πω, άδειο το µυαλό µου και οι θεωρίες της λογικής που µας µάθαιναν στην Ευαγγελική Σχολή χαµένες κάπου ανάµεσα σε πράγµατα που είχαν συµβεί ανοµολόγητα, πέρα από κάθε λογική, εκτός αν υπήρχε λογική στη σκέψη κάποιων οι οποίοι µε σχέδιο και µεθοδικά φανατίζουν άλλους ανθρώπους για να κάνουν τα παράλογα. […]
«Πάω να σου φέρω πεσκίρια» είπε «και δώσε µου αυτό το πουκάµισο, παιδάκι µου, να το πετάξω, κουρέλι έγινε, δεν µπορείς να το ξαναφορέσεις πια». Έκανα µια κίνηση να βγάλω το σκισµένο και καταλερωµένο πουκάµισο που φορούσα την προηγούµενη µέρα και τότε έγινα πάλι εγώ. Κράτησα το πουκάµισο σφιχτά στο στήθος µου. «Όχι!» είπα. «Όχι, κόνα Ανεζίνα, αυτό το πουκάµισο. Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!»
Σµύρνη σήµερα. Ένα συνέδριο µεταφραστών τελειώνει τις µέρες του Πάσχα. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, της µικρής εκκλησίας την οποία έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ολιγάριθµης ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός µεταφραστής κι ένας γέρος µαθητής της παλιάς Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης.
Ο ένας αγωνιά για το χρέος που δεν κατάφερε να ξεπληρώσει, ο άλλος αναλαµβάνει να το ξεπληρώσει αυτός. Μια µαθητική εργασία. Ένα κουρελιασµένο πουκάµισο: «Όχι… Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!». Η αλήθεια που δεν πρέπει να χαθεί.
Πώς µπορεί να γίνει η αλήθεια λέξεις; αναρωτιέται ο νεαρός µεταφραστής. Εκείνος τις λέξεις έχει συνηθίσει να τις µεταφράζει, πώς θα µπορούσε να «µεταφράσει» γεγονότα και συναισθήµατα, να τα κάνει λέξεις και να φτιάξει ένα βιβλίο µε την αλήθεια τους; Όµως έχει αποδεχτεί την κληρονοµιά, το χρέος είναι πια δικό του.
Ο νεαρός µεταφραστής θα έχει ως το τέλος αµφιβολίες για το αν κατάφερε τελικά να πει στο βιβλίο του το ίδιο καλά µε τους σπουδαίους συγγραφείς τους οποίους έχει µεταφράσει όλα εκείνα που «δε φτάνουν τα λόγια για να τα πουν ούτε γράφονται, είναι λίγα τα γράµµατα, δε φτάνουν». Για ένα µονάχα θα είναι σίγουρος. Πως την αλήθεια την έχει πει ολόκληρη!
"Σκληρό, ρεαλιστικό, συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα από την Ελένη Δικαίου που αισθάνεσαι ότι δεν θέλει την παραγραφή της μνήμης, ούτε και την παραχάραξη της ιστορίας σε μια εποχή όπου το στρογγύλεμα και η πολιτική ορθότητα των ισορροπιών φύονται γρηγορότερα κι από τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Η γραφή της σε αρκετά σημεία είναι καθηλωτική, η συνοχή των γεγονότων με το παρόν καλοδουλεμένη, ενώ φανερά απέχει του εκβιασμένου μελοδραματισμού και των συναισθηματικών εξαναγκασμών, καθώς η συγκίνηση έρχεται αβίαστα από την φυσική σκληρότητα των γεγονότων και την προσεγμένη αφήγηση.
Εν τέλει η Ελένη Δικαίου αντικατοπτρίζει μέσα από τον ρεαλισμό της θλιβερής πραγματικότητας πέριξ του 1922, ολόκληρο τον παραλογισμό όσων σπέρνουν πόλεμο, φωτιά και προσφυγιά, συνθέτοντας μέσα από τις φλόγες της Σμύρνης έναν αντιπολεμικό θρήνο και έναν ύμνο στο χρέος."
Τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου θα διατεθούν για την ανέγερση ναού προς τιµήν του Αγίου Χρυσοστόµου Σµύρνης.
Η νύφη φορούσε μαύρα – Σόφη Θεοδωρίδου
Σεπτέμβρης του '22. Η νεαρή Αντριανή καταφτάνει στη Σαλονίκη μαζί με το υπόλοιπο ανθρώπινο κοπάδι των προσφύγων. Πεντάρφανη και ολομόναχη, με δυο μάτια πράσινα, μαγικά σαν τα βοτάνια της, θα βρει στήριγμα σε μια καλοκάγαθη ηλικιωμένη Πόντια. Στο ξεδίπλωμα του χρόνου, με τις ανταλλαγές των πληθυσμών, θα εγκατασταθεί σ' ένα μουσουλμανικό χωριό της Μακεδονίας. Εκεί, ανάμεσα σε ανθρώπους πονεμένους που μιλούν ελληνικά, τουρκικά, ποντιακά κι αρμένικα, και που προσπαθούν να στηρίξουν τις ψυχές και τις ζωές τους, η Αντριανή θα αποθέσει την ευτυχία της στα χέρια του ρωμαλέου Άρη με την ηράκλεια δύναμη. Θα προκαλέσει τη μοίρα φορώντας ένα μαύρο φόρεμα για νυφικό. Κι αυτή θα δεχτεί την πρόκληση… Σε μια Ελλάδα που ανεμοδέρνεται στις θύελλες του εικοστού αιώνα, μια γυναίκα τολμά να ορθώσει το ανάστημά της απέναντι σε μια κοινωνία, όπου τον πρώτο λόγο έχει ο άντρας και η πεθερά, για να αναδειχτεί πληγωμένη αλλά νικήτρια.
Για ένα τανγκό στη Σμύρνη - Γιώτα Γουβέλη
Ένας μεγάλος έρωτας στην αγκαλιά της Ιστορίας
Ανήμερα του Ευαγγελισμού του 1917, ο παπα-Κυριάκος ψάλλει το ανάθεμα «στον προδότη Βενιζέλο», ενώ η νεαρή Λευκιώ, προσφυγοπούλα από τη Σμύρνη μετά τους πρώτους διωγμούς στη Μικρασία, ακούει να ψιθυρίζουν ένα συνταρακτικό νέο: η μάνα του καλού της, η τρομερή Καλογρίβαινα, έπεσε του θανατά από τη φονική επιδημία που θέριζε την περιοχή. Η Καλογρίβαινα, με λυσσαλέα έχθρα για τις «παστροσμυρνιές» που εγκαταστάθηκαν κατατρεγμένες στα μέρη τους, ήταν το αξεπέραστο εμπόδιο στον έρωτα των δύο παιδιών. Και τώρα έβγαινε από τη μέση.
Όμως, την κρίσιμη στιγμή το κακό συμμαχεί με τη μοίρα και το γαϊτανάκι των δραματικών εξελίξεων φέρνει τη Λευκιώ αντιμέτωπη με το φάσμα της κρεμάλας. Πάνω στην αγωνία της να σωθεί, η Λευκιώ θα συρθεί σε άλλους τόπους, στο σκοτάδι και στην ατίμωση, ενώ η βοή του πολέμου πλησιάζει.
Ονειρική Σμύρνη, μεγαλοαστική Αθήνα, δημοτικιστές, καθαρευουσιάνοι, σοσιαλιστές, Μικρασιατική εκστρατεία, οι κομβικοί σταθμοί του πεπρωμένου της. Και το όνειρο για ένα τανγκό με τον αγαπημένο της στο Και της Σμύρνης, ο φωτεινός της φάρος μέσα στη θύελλα.
Μικρά Ασία: 19ος αιώνας-1919 – Οι Ελληνοορθόδοξες Κοινότητες από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος – Σία Αναγνωστοπούλου
Σ' αυτό το βιβλίο οι ελληνορθόδοξες κοινότητες της Μικράς Ασίας μελετώνται, κατά την περίοδο ανάμεσα στο 19ο αι. και το 1919, στην προοπτική ενός πολέμου (1919 - 1922), στην προοπτική δηλαδή της μετάβασης από την πολυ-εθνοθρησκευτική πραγματικότητα στις εθνικές πραγματικότητες - μετάβαση που σημαδεύεται από έναν πόλεμο. Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει ότι θεωρείται μοιραίο ή αναπόφευκτο το αποτέλεσμα -ο πόλεμος- μιας ιστορικής διαδικασίας μετάβασης αντιθέτως καταδεικνύεται το πώς μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία συγκροτούνται οι μηχανισμοί ρήξης ανάμεσα στους πληθυσμούς, άρα και οι μηχανισμοί νομιμοποίησης ενός πολέμου στη συλλογική συνείδηση ή, καλύτερα, στη συνείδηση αυτών που αναδεικνύονται ως οι εκφραστές της συλλογικής συνείδησης. Μέσα από τα παραδείγματα των κοινοτήτων, λοιπόν, παρακολουθούνται κατ' αρχήν οι ανατροπές με δυναμική ρήξης στη συνέχεια, τα πεδία στα οποία εκδηλώνονται, καθώς και οι φορείς τέτοιων ανατροπών. Επειδή όλη η ιστορική διαδικασία εξέλιξης της "Ανατολής" στο 19ο αι. ξετυλίγεται, στις περισσότερες μέχρι σήμερα μελέτες, μέσα από το σχήμα των "ιδιαιτεροτήτων" της "Ανατολής" σε σχέση με τη "Δύση", σε βαθμό που η ίδια η "Ανατολή" να ανάγεται σε "ιδιαιτερότητα", μια ιδιαιτερότητα που, εν τέλει, ξεπερνάει την ίδια την Ιστορία, σ' αυτό το βιβλίο, μέσα από τις κοινότητες, γίνεται μια απόπειρα προσέγγισης εκείνων των προβλημάτων που επιτρέπουν να κατανοήσουμε τη διαδικασία διαμόρφωσης κάποιων ιδιαιτεροτήτων, ως αποτελεσμάτων όμως αυτής της διαδικασίας και όχι ως εγγενών, μεταφυσικών αξιών.
Τα μοναδικά στοιχεία τα οποία εξαρχής θεωρούνται δεδομένα και σε σχέση με τα οποία μελετώνται οι κοινότητες είναι: ο γεωγραφικός οθωμανικός χώρος, το πολιτικό πλαίσιο -η οθωμανική εξουσία- και το "εθνοθρησκευτικό πλαίσιο" - μιλλέτ των Ρωμιών. Ωστόσο το ότι θεωρούνται δεδομένα δεν σημαίνει ότι θεωρείται δεδομένο κατ' αρχήν το περιεχόμενο των όρων με τους οποίους περιγράφονται τα πλαίσια μέσα στα οποία εντάσσονται οι κοινότητες, δεύτερον τα ίδια τα όρια αυτών των πλαισίων και, τέλος, οι μηχανισμοί ένταξης των κοινοτήτων, καθώς και η λειτουργία τους μέσα σ' αυτά. Επομένως, οι κοινότητες μελετώνται ενσωματωμένες στους χώρους τους -γεωγραφικό, πολιτικό, εθνοθρησκευτικό- σε σχέση όμως με τις αλλαγές που υφίστανται αυτοί οι χώροι, σε σχέση δηλαδή με τους παράγοντες που διαμορφώνουν τους όρους εξέλιξης των ίδιων των κοινοτήτων. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Αλησμόνητες πατρίδες του Ελληνισμού – Η φωτοδότρα Μικρασία – Εκδόσεις Τζιαμπίρης
Η Μικρασία ήταν αναμφισβήτητα «Ελλάδα» τόσο στην αρχαία εποχή όσο και στη βυζαντινή. Και είναι δύσκολο να πει κανείς αν ο ελλαδικός πολιτισμός της αρχαιότητας (με τη μορφή του μινωικού και του μυκηναϊκού πολιτισμού και ιδίως του «χρυσού αιώνα» και της ελληνιστικής εποχής) είναι ανώτερος από τον μικρασιατικό πολιτισμό της Ιωνικής Δωδεκάπολης και της Περγάμου (με τα μεγάλα αρχαία πολιτιστικά κέντρα της Μιλήτου, της Εφέσου, της Σμύρνης κ.ά. καθώς και με τη λαμπρή χριστιανική γραμματεία και τέχνη του Βυζαντίου). (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
