Στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ΕΕ που θα εκκινήσει στις 12 ώρα Ελλάδος στις Βρυξέλλες θα εξετασθεί το ζήτημα της μετεξέλιξης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε έναν οργανισμό που θα μοιάζει περισσότερο με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε σχέση με τις προϋποθέσεις που θα θέτει μελλοντικά για τη χορήγηση δανείων διάσωσης.

Συγκεκριμένα, το Eurogroup θα εξετάσει τη δυνατότητα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας να ζητά το «κούρεμα» του χρέους μιας χώρας πριν παράσχει δάνεια στήριξης, εφόσον έχει καταδειχθεί πως το χρέος της χώρας δεν είναι βιώσιμο. Ο στόχος της ρύθμισης αυτής είναι στο τέλος του προγράμματος διάσωσης η χώρα να μην έχει μεγαλύτερο χρέος σε σχέση με αυτό που είχε πριν τη δανειακή στήριξη, δηλαδή με απλά λόγια να αποφευχθούν όσα στρεβλά συνέβησαν με την Ελλάδα.

Για να διευκολύνει την επιβολή των αναδιαρθρώσεων χρέους των χωρών που θα μπαίνουν σε προγράμματα του ESM, το συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ΕΕ θα εξετάσει και την τροποποίηση των ρητρών συλλογικής δράσης (collective action clauses) που ενσωματώνονται στα ομόλογα των κρατών της ευρωζώνης. Εάν αυτό περάσει δεν θα επιτρέπεται σε ομάδες ομολογιούχων να εμποδίζουν αναδιαρθρώσεις χρέους, καθώς για την αλλαγή των όρων ενός ομολόγου θα απαιτείται η απόφαση της πλειοψηφίας των ομολογιούχων.

Το «φάντασμα» της Ντοβίλ

Οι ανωτέρω αλλαγές δεν κάνουν τους επενδυτές στην αγορά ομολόγων να αισθάνονται άνετα. Γιατί; Τους θυμίζουν τις αποφάσεις που είχαν λάβει στις 18 Οκτωβρίου 2010 στην γαλλική πόλη Ντοβίλ οι Μέρκελ-Σαρκοζί. Οι δυο ηγέτες είχαν τότε αποφασίσει πως εφόσον μια χώρα προσέφευγε στον ESM για δανειακή στήριξη θα ενεργοποιούταν αυτόματα η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, το «κούρεμα» δηλαδή των ομολόγων των ιδιωτών. Οι αποφάσεις της Ντοβίλ έσπειραν τον πανικό στις αγορές και ουσιαστικά συνέβαλαν ώστε οι Ιρλανδία και Πορτογαλία να αποκλειστούν από τις αγορές και να λάβουν δάνεια στήριξης. Η κατάσταση εξισορρόπησε μόλις το 2012 όταν παρενέβη ο Μάριο Ντράγκι με την υπόσχεση πως θα κάνει ότι απαιτηθεί για να στηριχθεί η ευρωζώνη.

Πρέπει να σημειωθεί πως οι αποφάσεις της Ντοβίλ δεν μπήκαν σε ισχύ. Σήμερα η πρόσβαση στη χρηματοδότηση του ESM προϋποθέτει Μνημόνιο, αλλά όχι αναγκαστικά «κούρεμα» χρέους. Και εδώ κρύβεται ο κίνδυνος. Εφόσον περάσουν οι προτεινόμενες αλλαγές και οι επενδυτές προεξοφλήσουν πως μια χώρα θα ζητήσει στήριξη από τον ESM -κάτι που ήδη πιθανολογείται για την Ιταλία- η αυτόματη απαίτηση του Μηχανισμού για «κούρεμα» χρέους, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικό ξεπούλημα των κρατικών ομολόγων.

Η ευρωζώνη βιάζεται να λάβει τις σχετικές αποφάσεις πριν τις Ευρωεκλογές του 2019 διότι εκφράζονται φόβοι πως η επικράτηση των λαϊκιστικών κομμάτων και η αλλαγή των συσχετισμών δυνάμεων, ενδεχομένως δεν θα επιτρέψουν την μεταρρύθμιση του ESM. Το δυστύχημα είναι πως οι αλλαγές αυτές επιχειρούνται την ίδια περίοδο που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ολοκληρώνει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE), το οποίο έως και σήμερα λειτουργεί ως «κυματοθραύστης» στις πιέσεις των αγορών.

Πιθανοί κίνδυνοι για την Ελλάδα