Κομισιόν και σχέδιο ανάκαμψης σε τρεις συν έναν πυλώνες

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από τη μεγαλύτερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών που προκάλεσε η πανδημία της COVID-19, θα παρουσιάσει σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν θα προσπαθήσει να συμβιβάσει τις αντίθετες φωνές εντός της ΕΕ αλλά και να εξασφαλίσει τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καταθέτοντας τα σχέδιά της για το αναθεωρημένο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) και το Σχέδιο Ανάκαμψης, που αναμένεται να περιλαμβάνει επιχορηγήσεις, δανεισμό και εγγυήσεις άνω του 1. τρισεκατομμυρίου ευρώ, ώστε να ικανοποιηθούν και οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση και έχουν ήδη υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, όσο και οι λεγόμενες «φειδωλές χώρες», ήτοι η Ολλανδία,η Αυστρία, η Σουηδία και η Δανία, που αντιτίθενται στην περίπτωση άνευ όρων δανεισμού.

Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, η οποία αργότερα σήμερα θα παρουσιάσει τις προτεραιότητες της γερμανικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ σε εκπροσώπους των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έχουν ήδη καταθέσει τις δικές τους προτάσεις, για ένα ταμείο ανάκαμψης μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ, το οποίο θα χορηγείται στα κράτη – μέλη υπό τη μορφή επιδοτήσεων. Ωστόσο η γαλλο – γερμανική πρόταση έχει δεχθεί σκληρή κριτική, κυρίως από την Ολλανδία , αλλά και σε μικρότερο βαθμό και την Αυστρία, οι οποίες ενώ δέχονται καταρχήν τη δημιουργία του ταμείου ανάκαμψης, ζητούν να έχει χρονικό ορίζοντα δύο μόλις ετών και τα χρήματα να παρέχονται στα κράτη – μέλη με τη μορφή δανείων.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτές τις δύο κατευθύνσεις, με την καινοτομία των σχεδίων της Κομισιόν να είναι η πρόταση να δανειστεί χρήματα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να τα διοχετεύσει στα κράτη – μέλη της ΕΕ. Παρόλο που το άρθρο 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της
Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι ούτε η ΕΕ ούτε τα κράτη μέλη μπορούν να ευθύνονται για τα χρέη άλλων κυβερνήσεων, στην πράξη υπάρχουν ευρωπαϊκά όργανα που εκδίδουν ήδη κοινό χρέος. Όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος δανείστηκε δισεκατομμύρια από τις αγορές και στη συνέχεια δάνεισε κράτη – μέλη, όπως η Ελλάδα με όρους δανεισμού που απολαμβάνουν χώρες με την ανώτατη πιστοληπτική ικανότητα. Ωστόσο αρκετοί διπλωμάτες ανησυχούν ότι οι προτάσεις της Κομισιόν δεν θα είναι ιδιαίτερα φιλόδοξες με αποτέλεσμα οι διαπραγματεύσεις που θα λάβουν χώρα ανάμεσα στα κράτη – μέλη, τόσο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου όσο και ενδεχομένως τον Ιούλιο, να περιορίσουν δραστικά τη δύναμη κρούσης της ΕΕ.

Τρεις συν ένας πυλώνες

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να ζητήσει την αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ από το 1,2% στο 2% του ΑΕΠ των κρατών – μελών, ώστε να αξιοποιηθούν περίπου 100 δισ. ευρώ με τη μορφή κρατικών εγγυήσεων για την έκδοση κοινού χρέους από την ΕΕ, ύψους 300 – 500 δισ. ευρώ με εχέγγυα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και αποπληρωμή του σε βάθος 20 – 30 ετών. Η έκδοση κοινού χρέους από την Κομισιόν, σημαίνει ότι τα χρήματα αυτά θα μπορούν να διοχετευθούν στα κράτη – μέλη και τους τομείς που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία, στο πλαίσιο που έχει θέσει η ίδια η Κομισιόν για τους περιβαλλοντικούς και ψηφιακούς στόχους για την επόμενη δεκαετία.

Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα αφορά τρεις βασικούς πυλώνες, με τον πρώτο να συγκεντρώνει το 80% των συνολικών κεφαλαίων και ο οποίος θα χρηματοδοτείται κατά 90% από το ταμείο ανάκαμψης και κατά 10% από το ταμείο συνοχής. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιθυμεί να υπάρχει εποπτεία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, μια διαδικασία που περιλαμβάνει την υποβολή των εθνικών σχεδίων προϋπολογισμού των κρατών – μελών και τις συστάσεις της Κομισιόν, ώστε τα χρήματα να δαπανώνται κατά τρόπο παραγωγικό, με βάση τους στόχους που τίθενται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο δεύτερος πυλώνας του σχεδίου, περίπου το 15%, θα χρησιμοποιηθεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Πρόκειται για την ενίσχυση του επενδυτικού σχεδίου που είναι γνωστό ως InvestEU και το οποίο αποτελεί συνέχεια του λεγόμενου «σχεδίου Γιούνκερ». Οι καινοτομίες που αναμένεται να προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αφορούν στην πρόνοια να υπάρχει στήριξη σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε τομείς που επλήγησαν ιδιαίτερα από την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού, καθώς και στην δυνατότητα διευκόλυνσης της ανακεφαλαιοποίησης εταιρειών που βρίσκονται σε κράτη – μέλη που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα. Ο λόγος είναι ότι τα πλουσιότερα κράτη – μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία, έχουν παράσχει τεράστια ποσά ως κρατικές ενισχύσεις στις πληττόμενες επιχειρήσεις, την ώρα που άλλα κράτη με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία, αδυνατούν να ακολουθήσουν αυτήν την κούρσα κρατικών ενισχύσεων με αποτέλεσμα να παρατηρούνται στρεβλώσεις στους όρους ανταγωνισμού και να δημιουργούνται κίνδυνοι για την κοινή αγορά. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 47% των συνολικών κρατικών ενισχύσεων όλων των κρατών-μελών που έχουν εγκριθεί από τις Βρυξέλλες, αφορούν μόνο τη Γερμανία και ακολουθούν, η Ιταλία με 18%, η Γαλλία με 16%. και η Ισπανία με 4%.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του οποίου η ψήφος είναι απαραίτητη για την έγκριση του σχεδίου, έχει ήδη προειδοποιήσει ότι δεν θα δεχθεί χρηματοοικονομικούς ελιγμούς που θα κατέληγαν σε παράκαμψη του δημοκρατικού ελέγχου και σε αυτό το πλαίσιο το σχέδιο Μέρκελ – Μακρόν, διευκολύνει τη διαπραγματευτική τακτική της Κομισιόν.

Ο τρίτος πυλώνας, ο οποίος θα απορροφήσει περίπου το 5% του σχεδίου, θα χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των μηχανισμών πολιτικής προστασίας και έκτακτης ανάγκης που είναι ήδη διαθέσιμοι στην ΕΕ.

Ίδιοι πόροι της ΕΕ

Εκτός από τους τρεις προαναφερθέντες πυλώνες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να προτείνει και την αύξηση των ιδίων πόρων της ΕΕ, μέσω της επιβολής ειδικής φορολογίας. Πριν την έξαρση της πανδημίας το το σχέδιο προέβλεπε την επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης σε υλικά από μη ανακυκλωμένο πλαστικό, ωστόσο οι Βρυξέλλες αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, όπως την επιβολή ειδικού φόρου για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ή ακόμα και έναν λεγόμενο ψηφιακό φόρο.

Σπάει το μέτωπο των φειδωλών κρατών – μελών;

Ουδείς γνωρίζει τον ακριβή τρόπο με τον οποίον η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναμένεται να καλύψει μέσα από τις 2000 σελίδες του προγράμματός της, τις αντιρρήσεις που εξέφρασαν σε δύο μόλις σελίδες η Αυστρία, η Ολλανδία, η Σουηδία και Δανία, ωστόσο φαίνεται ότι η Κομισιόν διαθέτει αρκετά επιχειρήματα. Το γεγονός ότι οι τέσσερις «φειδωλές χώρες» ζήτησαν να περιοριστεί η βοήθεια έκτακτης ανάγκης σε δύο χρόνια δεν φαίνεται να αποτελεί αντίφαση με τις προτάσεις της Επιτροπής, η οποία φαίνεται έτοιμη να δεχθεί την παροχή έκτακτης στήριξης προς τα κράτη – μέλη έως το 2022, «εάν δεν υπάρξει δεύτερο κύμα» της πανδημίας. Σε αυτό το πλαίσιο ο υπουργός Οικονομικών της Αυστρίας Γκέρνοτ Μπλούμελ, μιλώντας στην αυστριακή τηλεόραση, δήλωσε ότι η χώρα του είναι έτοιμη να αποδεχθεί την παροχή βοήθειας στα πληττόμενα κράτη – μέλη υπό μορφή επιδοτήσεων, αλλά όχι άνευ όρων. Από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών της Δανίας Γιέππε Κόφορντ δήλωσε ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να συμμετάσχει «εποικοδομητικά» στις διαπραγματεύσεις και θα εργαστεί για έναν «λογικό» και «δίκαιο» συμβιβασμό. Σκληρή στάση κρατάει ακόμα η Ολλανδία, με τον πρωθυπουργό της χώρας Μαρκ Ρούτε να απορρίπτει κατηγορηματικά την αμοιβαιοποίηση του χρέους, την ώρα που η Κομισιόν ενδέχεται να προτείνει ακόμα και την σταδιακή κατάργηση των διορθωτικών μηχανισμών, βάσει των οποίων ορισμένα κράτη – μέλη (όπως η Ολλανδία) λαμβάνουν επιστροφές - ή εκπτώσεις – από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό προκειμένου να μειωθεί η διαφορά μεταξύ των ποσών που καταβάλλουν και των ποσών που λαμβάνουν.

Πηγή: Protothema.gr - Φωτογραφία: AΠΕ/EPA/OLIVIER HOSLET