Με κατανυκτικά ήθη και έθιμα «πλημμυρίζουν» τα χωριά της Φθιώτιδας, της Φωκίδας και της Ευρυτανίας, με τους ανθρώπους που είχαν φύγει από αυτά να επιστρέφουν για τις διακοπές του Πάσχα.
Στη Ρούμελη ακόμα και τα χωριά με τους λιγοστούς κατοίκους την Πασχαλιά αποκτούν ζωή. Εκεί η Πρώτη Ανάσταση γιορτάζεται το πρωί. Οι περισσότεροι συνεχίζουν τη νηστεία μέχρι τα μεσάνυχτα, όταν ανάβουν τις λαμπάδες τους με το Άγιο Φως για να το μεταφέρουν στο σπίτι μιας και πιστεύουν βαθιά πως «φέρνει τύχη».
Η έλλειψη σε ιερείς σε αρκετές ορεινές κοινότητες αναγκάζει όσους απομένουν να κάνουν Ανάσταση σε δύο ή και τρία χωριά. «Κανείς πάντως δεν πρόκειται να μείνει χωρίς Άγιο Φως και Αναστάσιμο μήνυμα…» διαβεβαιώνουν οι μητροπόλεις.
Μετά την Ανάσταση, στη Ρούμελη οι οικογένειες ετοιμάζουν το κοκορέτσι και τη σούβλα με το αρνί ή το κατσίκι που θα ψήσουν την επομένη το πρωί, τρώνε την πατροπαράδοτη μαγειρίτσα και τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά που έχουν βάψει από τη Μεγάλη Πέμπτη.
Η μαγειρίτσα είναι παραδοσιακή σούπα και αποτελεί το πρώτο πιάτο μετά τη νηστεία της Σαρακοστής. Μαγειρεύεται με λαχανικά, άνηθο, τα εντόσθια του αρνιού και ρύζι. Φτιαγμένη κυρίως με χορταρικά, η μαγειρίτσα είναι ό,τι πρέπει για το στομάχι που απείχε τόσες μέρες από το κρέας. Πολλοί μάλιστα, ψήνουν στον φούρνο και γαρδούμπες ή κατσικάκι με πατάτες για μεγαλύτερη ποικιλία γεύσεων.
Συνάντηση επιταφίων
Την Μεγάλη Εβδομάδα στην Λαμία και ειδικά την Μεγάλη Παρασκευή ξεχωρίζει η περιφορά και κυρίως η συνάντηση των Επιταφίων στην πλατεία Πάρκου της πόλης με τη συμμετοχή της φιλαρμονικής και χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών ενώ μετά το τέλος της περιφοράς των επιταφίων, επικρατεί το αδιαχώρητο στα μεζεδοπωλεία με τα σαρακοστιανά μέσα και έξω από την πόλη της Λαμίας.
Λιβαδειά: Αυθεντικό ρουμελιώτικο Πάσχα
Σαν το «στοίχημα της εξωστρέφειας» χαρακτηρίζει το Πάσχα στις Πηγές της Κρύας ο δήμαρχος Λιβαδειάς Δημήτρης Καραμάνης
Την Κυριακή του Πάσχα, η Λιβαδειά είναι σκεπασμένη από ένα σύννεφο καπνού και η «τσίκνα» απλώνεται και πέρα από την πόλη, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Οι κάτοικοι της πόλης μένουν σχεδόν άγρυπνοι για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας κάνει τον σταυρό του και ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως.
Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά, η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά.
Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία τοπικής μουσικής και φυσικά άφθονου κρασιού.
Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, στις 10 το πρωί προγραμματίζουν το παραδοσιακό σούβλισμα αρνιού, με κέρασμα για όλους τους επισκέπτες ενώ στις 12μ. ξεκινά ένα αυθεντικό ρουμελιώτικο γλέντι με παραδοσιακή μουσική και τραγούδι ενώ προσφέρονται δωρεάν στους επισκέπτες και στους παραβρισκόμενους σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί.
Τυλιγμένη στους καπνούς η Αράχωβα
Στη «Μύκονο του χειμώνα» οι γιορτές του Πάσχα κρύβουν εκπλήξεις. Τη Μ. Παρασκευή από τις 4 το πρωί, τα κορίτσια της Αράχωβας θα τρέξουν στις δυο ενορίες της Αράχωβας, να στολίσουν τον Επιτάφιο, ενώ η λιτανεία θα περάσει το βράδυ στα στενά δρομάκια της πόλης. Η περιφορά των Επιταφίων, μέσα στα στενά της Αράχωβας κάτω από το δροσερό αέρα του Παρνασσού, θα σας προσδώσει μοναδική μυσταγωγία και γαλήνη με τα Υπερκόσμια.
Ξημερώνοντας η Λαμπρή, οι γεροντότεροι θα σημάνουν προσκλητήριο στους «λάκκους» της γειτονιάς.
Ο καθένας, θα πάρει ξύλα και κλήματα και θα βγει στο δρόμο της γειτονιάς του όπου ανά γειτονιά, θα ψηθούν ακόμη και 15 αρνιά.
Το πρόσταγμα το έχουν αυτοί που ξέρουν καλά την τέχνη της φωτιάς. Νωρίς το πρωί, η Αράχωβα είναι τυλιγμένη στους καπνούς την ώρα που ανάβουν οι λάκκοι για το ψήσιμο των αρνιών. Στο λάκκο κάθονται όταν η φωτιά ετοιμαστεί και λίγο αργότερα μπαίνουν τα αρνιά με προσοχή…
Φαγοπότι, χορός, τραγούδι συνεχίζονται, κατά τη διάρκεια του ψησίματος των αρνιών που κρατά πάνω από τέσσερις ώρες, ενώ οι νοικοκυρές με τις τηγανητές συκωταριές, το μπρούσκο κρασί και τα κόκκινα αβγά που φέρνουν δίνουν το σύνθημα για το φαγοπότι. Κανείς δε φεύγει από το «λάκκο», αν προηγουμένως δεν δώσουν υπόσχεση όλοι μαζί ότι θα ανταμώσουν και του χρόνου.
Το «πανηγυράκι» του Αγίου Γεωργίου
Το γεγονός ότι το Πάσχα συμπίπτει – με διαφορά λίγων ημερών – με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου σημαίνει διπλή γιορτή για τους ντόπιους. Ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου με τη συνοδεία 500 ατόμων, ντυμένων με παραδοσιακές αραχωβίτικες ενδυμασίες.
Από την Κυριακή επίσης, αρχίζει το «Πανηγυράκι» του Αγίου Γεωργίου που διαρκεί μέχρι την Τετάρτη και περιλαμβάνει χορούς, τραγούδια και αγωνίσματα, όπως η σφαιροβολία, η πάλη και το σήκωμα της πέτρας ή αλλιώς «κλέφτικα».
Την επόμενη μέρα ακολουθεί ο αγώνας των γερόντων, το πιο ιδιαίτερο ίσως έθιμο της Αράχωβας, κατά το οποίο άντρες μεγάλης ηλικίας ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μέχρι τον λόφο, συνοδευόμενοι από χορευτικά συγκροτήματα.
Η Αράχωβα και τα γύρω από τον Παρνασσό χωριά, όπως ο Επτάλοφος (Αγόριαννη), το Πολύδροσο (Σουβάλα) αποτελούν την ιδανική λύση για όσους θέλουν να συνδυάσουν μικρή απόσταση, κοσμοπολίτικα στέκια και παράδοση.
Αμφίκλεια: Κάθε σταυροδρόμι και λάκκο
Αν περάσει ένας διαβάτης από την Αμφίκλεια της Φθιώτιδας το πρωί του Πάσχα θα ειδοποιήσει την πυροσβεστική θεωρώντας ότι καίγεται το χωριό… Δεν πρόκειται για πυρκαγιά, αλλά για το μοναδικό θέαμα που μπορεί να αντικρίσει κανείς την ώρα που ανάβουν οι φωτιές σε όλους τους λάκκους για το ψήσιμο του οβελία.
Δεν ψήνει ο καθένας μόνος το αρνί του, αλλά όλη η γειτονιά μαζί.
Έτσι συντηρούν μια παράδοση ετών αλλά και γενεών. Στις γειτονιές και τα σταυροδρόμια της Αμφίκλειας βλέπεις να ψήνονται 10-15 ίσως και περισσότερα αρνιά στη σειρά.
Είναι ένα έθιμο που έρχεται από πολλές δεκαετίες πίσω και σημαίνει το δέσιμο των ανθρώπων, των γειτόνων, φίλων, συγγενών, επισκεπτών, που μαζί ψήνουν το αρνί τους, μαζί διασκεδάζουν, μαζί τρώνε ό,τι κουβαλούν οι νοικοκυρές, ενώ πολλές φορές φροντίζουν να εξασφαλίσουν ρεφενέ ένα μικρό αρνί για να βγει από την φωτιά πρώτο να το «θυσιάσουν» στο γλέντι της παρέας.
Η σκλίδα που προστατεύει την Δυτική Φθιώτιδα από το χαλάζι
Στα χωριά της Δυτικής Φθιώτιδας τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι.
Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι.
Το Άγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει τη δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το φως της Ανάστασης.
Τα βεγγαλικά του Καρπενησίου
Το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση του Θεανθρώπου γιορτάζεται με τη ρίψη βεγγαλικών και το μοίρασμα κόκκινων αυγών από τον δήμο σε κατοίκους και επισκέπτες.
Ξημερώνοντας η Κυριακή του Πάσχα, το Καρπενήσι κυριολεκτικά καλύπτεται από τον καπνό εκατοντάδων λάκκων στις γειτονιές της πόλης, στους οποίους οι κάτοικοι καίνε κληματαριές. Δίπλα στους λάκκους στήνονται οι σούβλες για το ψήσιμο του οβελία και το γλέντι με άφθονο φαγητό, ποτό, χορούς και τραγούδια διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ.
Τα «Δάκρυα της Παναγιάς» στην Άμφισσα
Στην Άμφισσα, πάλι έχουν τα «Δάκρυα της Παναγιάς».
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής όλη η Άμφισσα συναντιέται σε καφενεία, μεζεδοπωλεία και εστιατόρια για να καταναλώσει σαρακοστιανά χωρίς λάδι και μεγάλες ποσότητες τσίπουρου και ούζου, που είναι τα εν λόγω δάκρυα.
Αρκίτσα: Η Ρωμάνα
Τη Δευτέρα του Πάσχα πραγματοποιείται το έθιμο της Ρωμάνας, όπου αναβιώνει ο πολιτιστικός σύλλογος. Γυναίκες, με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής, προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν και γίνεται ένα κλασικό γλέντι με χορό και κρασί.
Υπάτη: Τα Πασχαλόγιορτα
Οι εκδηλώσεις το Πάσχα έχουν ως επίκεντρο το προαύλιο του ναού του Αγίου Νικολάου, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονται ντόπιοι και ξένοι για να χορέψουν στους ρυθμούς της ελληνικής δημοτικής παράδοσης.
Στην Υπάτη, το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά την Αγάπη ξεκινούν οι εκδηλώσεις ενώ στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, ο παπάς σέρνει τον αναστάσιμο χορό, ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη». Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, σύσσωμος ο λαός της Υπάτης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής αναβιώνει και κρατάει ζωντανό το πανάρχαιο αυτό έθιμο. Ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι στην πλατεία με άφθονο κρασί και ντόπια ψητά.
Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στα Λουτρά Υπάτης, χορεύεται ένας ιδιαίτερος χορός που έρχεται κατευθείαν από την τοπική παράδοση: ο «κλειστός» χορός έχει τις ρίζες του στο Νεοχώρι Υπάτης.
Οι εορταστικές εκδηλώσεις συνεχίζονται για δύο ακόμη ημέρες, την Τρίτη του Πάσχα στην Αγία Παρασκευή του χωριού Μεξιάτες όπου στήνεται διπλός γυριστός χορός που έχει παράδοση από την Τουρκοκρατία.
Την Τετάρτη μετά το Πάσχα, έχουμε την μεγάλη πορεία των ανδρών του χωριού της Υπάτης μέχρι την Παναγία Αρσάλη. Το απόγευμα, μόνο οι άντρες, ανεβαίνουν στην Παναγία Αρσαλή (Αγία Ιερουσαλήμ), διανύοντας με τα πόδια μια απόσταση περίπου δύο ωρών, για να φτάσουν στην σπηλαιοεκκλησιά. Η Αγία Ιερουσαλήμ είναι η Αγία των σπηλαίων και των βράχων. Το 1821 η Αγία Ιερουσαλήμ υπήρξε ορμητήριο και σημείο συνάντησης των οπλαρχηγών της περιοχής.
Την Πέμπτη το πρωί οι «Αρσαλιώτες»-όπως τους λένε- τελούν θεία λειτουργία και στη συνέχεια κατεβαίνουν στο χωριό, όπου τους υποδέχονται στη θέση «Περιβόλια» για να συνεχίζουν όλοι μαζί μέχρι την πλατεία της Υπάτης που στήνεται χορός και λαϊκό πανηγύρι.
Η καύση του Ιούδα στην Αργολίδα
Δύο δρώμενα, που συγκεντρώνουν αρκετό κόσμο, πρόκειται να λάβουν χώρα στην Αργολίδα, την Κυριακή του Πάσχα.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα των εκδηλώσεων του δήμου Ναυπλιέων, έχουν προγραμματιστεί αναπαραστάσεις με το κάψιμο του Ιούδα.
Με αυτό τον τρόπο οι κάτοικοι της περιοχής καταδικάζουν τον Ιούδα για την προδοσία του, ενώ επισκέπτες της περιοχής εντυπωσιάζονται κάθε χρόνο από το έθιμο και την ατμόσφαιρα που δημιουργούν οι ψαρόβαρκες με τα βεγγαλικά.
Το μοιρολόι της Παναγίας στην ενορία του Αγίου Νικολάου στο Ηράκλειο
«Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα» ψάλλουν οι γυναίκες της ενορίας του Αγίου Νικολάου στη Νέα Αλικαρνασσό του Δήμου Ηρακλείου και ο ήχος από το μοιρολόι της Παναγίας, συγκινεί και πλημμυρίζει με δάκρυα τα μάτια όσων γυναικών συμμετέχουν σε αυτό.
Το μοιρολόι της Παναγίας, δίπλα στον ανθοστολιμένο επιτάφιο, αποτελεί μια παράδοση ετών και τηρείται κάθε χρόνο με ευλάβεια, ως κομμάτι της παράδοσης που συνεχίζουν από τους προγόνους τους από τη Μικρά Ασία, όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ μια από τις κυρίες της ενορίας, η κ. Ζηνοβία Τσιτάκη.
«Οι στίχοι από το μοιρολόι κουβαλούν πάνω τους ένα βαρύ φορτίο συγκίνησης και πόνου και συχνά οι γυναίκες που συμμετέχουν ακόμη και κάποια απώλεια δικούς τους ανθρώπου» ανέφερε η κ. Τσιτάκη που όπως λέει, κάθε χρόνο γυναίκες όλων των ηλικιών συμμετέχουν σε αυτό, δείχνοντας ότι τα έθιμα που δεν έχουν χαθεί με το χρόνο, «υπάρχει λαχτάρα να συνεχιστούν και χρέος μας, είναι εμάς των μεγαλύτερων, να μεταλαμπαδεύσουμε τη γνώση αυτή για τα έθιμα, στις νέες γενιές».
«Πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια αυτής, κάθε χρόνο βλέπουμε στην ενορία να συγκεντρώνονται πολλά κορίτσια και νεαρές γυναίκες που θέλουν να συμμετέχουν σε όσα συμβαίνουν. Έρχονται γιαγιάδες με τις κόρες και τις εγγονές τους και είναι μια όμορφη εικόνα να βλέπεις τόσες γενιές να δουλεύουν συλλογικά για να τηρηθούν τα έθιμα» ανέφερε η κ. Τσιτάκη που εξήγησε ότι από τους σταυρούς της Κυριακής των Βαΐων, μέχρι και τον Επιτάφιο που στολίζεται ευλαβικά όλη τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, αλλά και τα εγκώμια που προετοιμάζουν κάνοντας πρόβες νεαρά κορίτσια της περιοχής, «η χαρά της συμμετοχής είναι μεγάλη, όπως μεγάλη είναι και η λαχτάρα κάθε χρόνο , ο αριθμός των κυριών που συμμετέχουν, να αυξάνεται».
Στην αίθουσα της ενορίας του Αγίου Νικολάου στη Νέα Αλικαρνασσό, αυτές τις ημέρες, τα έθιμα τηρούνται με ευλάβεια και η συνύπαρξη ανθρώπων δίνει το ουσιαστικό μήνυμα της αγάπης και της αδελφοσύνης που προτάσσει και η πίστη μας, τονίζει, που σημειώνει ότι αυτή είναι και η μεγάλη χαρά.
«Γύρω από την εκκλησία, την πίστη μας και τις παραδόσεις μας, το να είναι οι άνθρωποι ενωμένοι και χαρούμενοι για τη συμμετοχή, αποτελεί σαν μια υπόσχεση ότι τα έθιμα μας δεν θα σβήσουν και ότι θα συνεχίσουν να “ταξιδεύουν” στο χρόνο» επισήμανε, καταλήγοντας ότι «αυτή είναι και μια δική μας χαρά, ότι εκπληρώνουμε ένας “χρέος” που μας άφησαν οι πρόγονοί μας. Να διδάξουμε τα έθιμα μας στα νεαρότερα παιδιά, όπως και εμείς διδαχθήκαμε από τους προηγούμενους».
