Oι αναγνωστικές συνήθειες των παιδιών έχουν αλλάξει δραστικά τις τελευταίες δεκαετίες, με τα ψηφιακά κείμενα να κατακλύζουν την καθημερινότητά τους και να επηρεάζουν αρνητικά τις δεξιότητες κατανόησης τους. Σε έναν κόσμο που ψηφιοποιείται καθημερινώς όλο και περισσότερο, υπάρχει τελικά ελπίδα για την νέα γενιά;
Θα υπάρξει άραγε ποτέ άλλος Χάρι Πότερ; Από το 1997 έως το 2007, όλα τα παιδιά -ακόμα και οι γονείς τους - διάβαζαν τα διαχρονικά μυθιστορήματα φαντασίας της J.K. Rowling, για τις περιπέτειες ενός αδύνατου εφήβου με τα γυαλιά στο Hogwarts School of Witchcraft and Wizardry. Ωστόσο, από την αυγή του 21ου αιώνα αυτό άλλαξε.
Σταδιακά η ψηφιακή ανάγνωση άρθρων σε ιστότοπους, ιστολόγια, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συζητήσεις, άρχισε να αντικαθιστά την ανάγνωση σε έντυπη μορφή, ενώ το ποσοστό των παιδιών που διαβάζουν για διασκέδαση άρχισε να πέφτει κατακόρυφα. Και κάπως έτσι μπορεί να μην ξαναδούμε ποτέ μια άλλη σειρά βιβλίων, να μαγνητίζει την προσοχή των παιδιών όπως έκανε ο Χάρι Πότερ, ή ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών.
Και ενώ το ψηφιακό πεδίο προσφέρει ένα διαδραστικό και δυναμικό μαθησιακό περιβάλλον, αυτή η μεταστροφή μας λοιπόν στο ψηφιακό αναγνωστικό περιβάλλον έρχεται κουβαλώντας μαζί της και κάποιες επιπτώσεις. Βασικότερη είναι η επιρροή στις δεξιότητες κατανόησης της ανάγνωσης των παιδιών, παρόλο που είτε ψηφιακή, είτε αναλογική, η ανάγνωση βελτιώνει τις δεξιότητες κατανόησης. Ωστόσο, η ευεργετική επίδραση των ψηφιακών πηγών είναι έξι έως επτά φορές μικρότερη από εκείνη της έντυπης ανάγνωσης.
Ψηφιοποιημένα μυαλά
Η γοητεία των ψηφιακών κειμένων δεν έγκειται μόνο στην προσβασιμότητά τους, αλλά και στα διαδραστικά στοιχεία που εισάγουν στην εμπειρία της ανάγνωσης. Καθώς τα παιδιά περιηγούνται στο ψηφιακό τοπίο, συναντούν ενσωματωμένα πολυμέσα, υπερσυνδέσμους και διαδραστικά γραφικά που προσθέτουν ένα επίπεδο εμπλοκής στην παραδοσιακή πράξη της ανάγνωσης. Αυτή η μετάβαση από το στατικό, στο διαδραστικό περιεχόμενο, έχει για πολλούς τη δυνατότητα να ενισχύσει την κατανόηση προσφέροντας ένα πιο καθηλωτικό περιβάλλον μάθησης.
Ωστόσο, η εισροή αυτών των πολυμεσικών στοιχείων εγείρει ανησυχίες σχετικά με τους πιθανούς περισπασμούς και τις επιπτώσεις τους στη συνεχή προσοχή και κατανόηση. Η γοητεία των συνδέσμων με δυνατότητα κλικ και των κινούμενων γραφικών μπορεί να αποσπάσει ακούσια τους νεαρούς αναγνώστες από το πρωτογενές κείμενο, οδηγώντας σε μια αποσπασματική εμπειρία ανάγνωσης. Επιπλέον, η ικανότητα εστίασης σε ένα ενιαίο αφηγηματικό νήμα, μια κρίσιμη πτυχή της κατανόησης, μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο, καθώς τα παιδιά περιηγούνται στα διάφορα, διαδραστικά χαρακτηριστικά. Η επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ εμπλοκής και εστίασης κρίνεται έτσι απαραίτητη, για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της ψηφιακής διαδραστικότητας, χωρίς να θυσιάζεται η βασική δεξιότητα της κατανόησης.
Έντυπο vs ψηφιοποιημένο
Το 2011, οι επιστήμονες εξέτασαν 99 μελέτες που διερευνούσαν την επίδραση της ανάγνωσης σε έντυπη μορφή στις δεξιότητες κατανόησης των παιδιών. Όπως θα περίμενε κανείς, διαπίστωσαν μια σημαντική. Όσο περισσότερο εκτίθεντο τα παιδιά στην έντυπη ανάγνωση, τόσο καλύτερα μπορούσαν να κατανοήσουν και να ανακαλέσουν αυτά που διάβαζαν. Επιπλέον, η έντυπη ανάγνωση φάνηκε να προωθεί έναν ευεργετικό – και όχι φαύλο - κύκλο: Καθώς οι νεαροί αναγνώστες κατανάλωναν μεγαλύτερα και πιο σύνθετα κείμενα, οι αναγνωστικές τους δεξιότητες βελτιώνονταν, γεγονός που τους ωθούσε να ασχοληθούν με ακόμη πιο σύνθετα γραπτά έργα, ενισχύοντας περαιτέρω τις ικανότητές τους.
Σε μια νέα μετα-ανάλυση, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Βαλένθια στην Ισπανία συγκέντρωσαν 26 μελέτες με σχεδόν 470.000 συμμετέχοντες. Κάθε μελέτη διερεύνησε την επίδραση της ψηφιακής ανάγνωσης στον ελεύθερο χρόνο, στην κατανόηση. Διαπίστωσαν ότι αν και η ψηφιακή ανάγνωση βελτιώνει τις δεξιότητες κατανόησης, η ευεργετική της επίδραση είναι έξι έως επτά φορές μικρότερη από την έντυπη ανάγνωση, ποσό ακόμα μικρότερο για τα παιδιά. Λόγος είναι, σύμφωνα με τους ερευνητές, ότι η γλωσσική ποιότητα του ψηφιακού κειμένου τείνει να είναι πολύ χαμηλότερης ποιότητας. Το περιεχόμενο είναι επίσης συνήθως πολύ πιο σύντομο, δεν απαιτεί την εστίαση και τη συγκράτηση για την κατανόηση και την πλήρη απόλαυση μεγαλύτερων έργων με περίπλοκες αφηγήσεις και πολυάριθμους χαρακτήρες.
Αντιθέτως, σύμφωνα με τη Naomi S. Baron, ομότιμη καθηγήτρια παγκόσμιων γλωσσών και πολιτισμών στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, οι φυσικές ιδιότητες ενός βιβλίου μπορούν επίσης να ενισχύσουν μοναδικά τη συγκράτηση πληροφοριών. Επίσης, η μυρωδιά, η εμφάνιση και η αίσθηση του εντύπου, μπορούν να κάνουν την ανάγνωση πιο ευχάριστη. Παράλληλα, το έντυπο δεν επιδεινώνει τις εξωτερικές περισπάσεις, όπως συμβαίνει στο ψηφιακό περιβάλλον, εκεί όπου οι περισπασμοί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το YouTube και τα βιντεοπαιχνίδια είναι συχνά μόνο ένα κλικ μακριά, παρεμποδίζοντας την πλήρη κατανόηση των κειμένων. Μάλιστα, σε μια πρόσφατη μελέτη προπτυχιακών φοιτητών στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια, τα δύο τρίτα παραδέχτηκαν ότι ελέγχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης "συχνά" ή "πολύ συχνά" κατά την ανάγνωση. Λίγο περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες δήλωσαν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν αρνητικά τις αναγνωστικές τους συνήθειες, ενώ το 45% δήλωσε ότι έχουν ουδέτερη επίδραση και το 2,5% ότι έχουν θετική επίδραση.
Πώς να επιμείνουμε στο έντυπο
Για τους προαναφερθέντες λόγους, οι συγγραφείς συνιστούν στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, να περιορίσουν τον χρόνο των παιδιών με το ψηφιακό περιεχόμενο ή τουλάχιστον να δώσουν έμφαση στα έντυπα έργα. Η ενθάρρυνση των παιδιών να διαβάζουν περισσότερο έντυπο υλικό είναι μια πολύτιμη προσπάθεια που μπορεί να συμβάλει στη συνολική ανάπτυξη του γραμματισμού τους.
Ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές για την καλλιέργεια της αγάπης για το παραδοσιακό έντυπο υλικό στους μικρούς αναγνώστες:
1. Δημιουργήστε ένα περιβάλλον πλούσιο σε έντυπα:
Περιβάλλετε τα παιδιά με έντυπο υλικό στο σπίτι και στους χώρους μάθησής τους. Βεβαιωθείτε ότι υπάρχουν εύκολα διαθέσιμα βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και άλλο αναγνωστικό υλικό κατάλληλο για την ηλικία τους. Η ύπαρξη μιας ποικιλίας έντυπων πηγών σε απόσταση αναπνοής καθιστά την ανάγνωση ένα φυσικό και προσιτό μέρος του καθημερινού τους περιβάλλοντος.
2. Καθιερώστε μια οικογενειακή ρουτίνα ανάγνωσης:
Αφιερώστε ειδικό χρόνο για οικογενειακές συνεδρίες ανάγνωσης. Είτε είναι πριν από τον ύπνο, κατά τη διάρκεια του πρωινού, είτε σε άλλη κατάλληλη στιγμή, κάντε την ανάγνωση μαζί μια σταθερή και ευχάριστη ιεροτελεστία. Αυτό όχι μόνο ενισχύει τη σημασία της ανάγνωσης, αλλά παρέχει επίσης την ευκαιρία για θετικό δέσιμο γύρω από το έντυπο υλικό.
3. Δώστε το παράδειγμα:
Τα παιδιά συχνά μιμούνται τις συμπεριφορές των ενηλίκων γύρω τους. Αν βλέπουν τους γονείς, τους φροντιστές και τα μεγαλύτερα αδέλφια να απολαμβάνουν έντυπο υλικό, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ενδιαφέρον για την ανάγνωση. Μοιραστείτε τις δικές σας αναγνωστικές εμπειρίες και συζητήστε τη χαρά που βρίσκετε στα βιβλία, τις εφημερίδες ή τα περιοδικά.
4. Επισκεφθείτε τη βιβλιοθήκη:
Κάντε τις τακτικές επισκέψεις στην τοπική βιβλιοθήκη οικογενειακή εκδρομή. Επιτρέψτε στα παιδιά να εξερευνήσουν τα ράφια, να επιλέξουν βιβλία που τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον και να συμμετάσχουν σε προγράμματα της βιβλιοθήκης ή σε εκδηλώσεις ανάγνωσης. Οι βιβλιοθήκες παρέχουν ένα ευρύ φάσμα έντυπου υλικού και συχνά φιλοξενούν δραστηριότητες που προάγουν την αγάπη για την ανάγνωση.
5. Δημιουργήστε μια προσωπική βιβλιοθήκη:
Δημιουργήστε μια μικρή προσωπική βιβλιοθήκη για κάθε παιδί. Επιτρέψτε τους να επιλέγουν βιβλία με βάση τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις τους. Η ύπαρξη μιας συλλογής βιβλίων την οποία νιώθουν ότι τους ανήκει, μπορεί να τους εμπνεύσει την αγάπη για το διάβασμα. Εξετάστε το ενδεχόμενο να κάνετε δώρο βιβλία για ειδικές περιστάσεις, ώστε να χτίσουν την προσωπική τους βιβλιοθήκη με την πάροδο του χρόνου.
6. Θέστε στόχους ανάγνωσης:
Θέστε εφικτούς στόχους ανάγνωσης για τα παιδιά. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένας συγκεκριμένος αριθμός βιβλίων ανά μήνα, η εξερεύνηση διαφορετικών ειδών ή η ολοκλήρωση μιας σειράς. Γιορτάστε τα επιτεύγματά τους με θετική ενίσχυση, όπως έπαινο, μικρές ανταμοιβές ή αναγνώριση των επιτευγμάτων τους.
7. Κάντε το διάβασμα διασκεδαστικό:
Ενσωματώστε διασκεδαστικές και διαδραστικές δραστηριότητες στις συνεδρίες ανάγνωσης. Για τα μικρότερα παιδιά, χρησιμοποιήστε πολύχρωμα βιβλία με εικόνες με ελκυστική εικονογράφηση. Για μεγαλύτερα παιδιά, δοκιμάστε να διαβάσετε δυνατά μαζί ή να υποδυθείτε σκηνές από μια ιστορία. Το να κάνετε την ανάγνωση μια ευχάριστη και διασκεδαστική δραστηριότητα μπορεί να ενισχύσει τη σύνδεσή τους με το έντυπο υλικό.
8. Περιορίστε τον χρόνο οθόνης:
Αν και οι ψηφιακές συσκευές έχουν τα πλεονεκτήματά τους, ο περιορισμός του χρόνου οθόνης μπορεί να βοηθήσει στον επαναπροσανατολισμό της προσοχής προς το έντυπο υλικό. Δημιουργήστε καθορισμένες ζώνες ή ώρες χωρίς οθόνη κατά τη διάρκεια της ημέρας, επιτρέποντας στα παιδιά να ασχοληθούν περισσότερο με παραδοσιακά βιβλία, περιοδικά ή εφημερίδες.
Πηγή: Protothema.gr - Φωτογραφία από StockSnap από το Pixabay
