Συνέντευξη στη Βίκυ Γκουγκουστάμου
Αποτελεί η Τεχνητή Νοημοσύνη απειλή για τον άνθρωπο; Θα χαθούνε επαγγέλματα και θέσεις εργασίας; Θα μπορέσουν οι μεγαλύτερες ηλικίες να ακολουθήσουν την τεχνολογική έκρηξη; Η επιλογή τεχνολογικών και μηχανολογικών πεδίων για τους μελλοντικούς φοιτητές είναι τελικά μονόδρομος για μια επαγγελματική ανέλιξη; Και όσοι ακολουθούν τις κλασσικές επιστήμες θα μείνουν πίσω από τις εξελίξεις; Πολλά τα ερωτήματα που «γεννάει» ένας κοινός παρονομαστής: Η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο αναπληρωτής καθηγητής του Παν/μίου Θεσσαλίας Θάνος Κακαρούντας, με γνωστικό αντικείμενο «Ενσωματωμένα Υπολογιστικά Συστήματα» στο Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική, με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αρχ. Ολυμπία, δίνει απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω και πολύτιμες πληροφορίες στη νέα γενιά που αγωνιά για το μέλλον της.
Ο κ. Κακαρούντας βρέθηκε πρόσφατα στην Ηλεία, και συγκεκριμένα στην Αρχαία Ολυμπία, όπου ήταν ένας εκ των βασικών ομιλητών στην ημερίδα με θέμα την Τεχνητή Νοημοσύνη για τους μαθητές των ΓΕΛ Πελοπίου, Λάλα και Λεχαινών που διοργάνωσε το ερευνητικό εργαστήριο Υψηλών Συχνοτήτων, Μεταϋλικών και μη Γραμμικών Κυμάτων (HERON LAB) του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στην παρουσίασή του, επέλεξε να δείξει στους μαθητές, έναν διαφορετικό τρόπο χρήσης της ΤΝ προκειμένου να βελτιώσουν τις ήπιες δεξιότητές τους αλλά και να αποκτήσουν ικανότητες στην χρήση αυτής για την πορεία τους. Με λίγα λόγια, πώς να έχουν έναν μόνιμο βοηθό-εκπαιδευτή-συνεργάτη που ανά πάσα στιγμή θα τους ενημερώνει για ό,τι τους απασχολεί.
«Η ΤΝ έχει μπει ήδη στην καθημερινότητά μας. Ακόμη και αν κάποιοι αγνοούν την έννοια της ή τη χρησιμότητά της, την χρησιμοποιούν και ας μην το γνωρίζουν», μας λέει ο κ. Κακαρούντας και εξηγεί πώς γίνεται αυτό. «Για παράδειγμα, όταν αναζητούν κάτι σε οποιαδήποτε μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο, υπάρχει ένας αλγόριθμος ΤΝ ο οποίος προσπαθεί να προτείνει αυτό που ταιριάζει καλύτερα στον χρήστη. Αρχικά γινόταν με τη δημοφιλία, αλλά πλέον χρησιμοποιεί δικές μας συνήθειες και το προσαρμόζει. Όπως η πλοήγηση στην πόλη όταν κάνουμε ένα ταξίδι, δεν επιλέγεται πάντα η ίδια διαδρομή αλλά λαμβάνεται υπόψιν το πού υπάρχει κίνηση, τις προτιμήσεις του οδηγού κ.α. Η συνδρομητική τηλεόραση μας προτείνει ταινίες ή σειρές που ταιριάζει στο προφίλ μας που «χτίζεται» από τις επιλογές μας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα και άλλα που θα ακολουθήσουν. Για παράδειγμα, οι νέοι χρησιμοποιούν πολύ συχνά τους λεγόμενους βοηθούς «AI assistance». Δηλαδή αντί να πληκτρολογούν μια αναζήτηση, απευθύνονται ηχητικά προς το κινητό. Αυτό είναι ένα μοντέλο ΤΝ που καταλαβαίνει τη φυσική γλώσσα.
Σχετικά με τα παιδιά που δίνουν φέτος πανελλήνιες, η συμβουλή σας είναι να επιλέξουν πεδία στα οποία περαιτέρω σπουδές με γνωστικό αντικείμενο την ΤΝ θα συμβάλλει ουσιαστικά στην επαγγελματική τους πορεία;
Ως εκπαιδευτικός λέω πάντοτε στους μαθητές και τους φοιτητές να επιλέξουν αυτό το οποίο θα αγαπήσουν. Γενικότερα ο επαγγελματικός στίβος, ειδικά έτσι όπως αυξάνονται σημαντικά οι εξειδικεύσεις, είναι δύσκολος. Το ενδιαφέρον στο χώρο της τεχνολογίας, της πληροφορικής και της μηχανολογικής, είναι ότι «ανοίγουν» νέοι κλάδοι διαρκώς. Η τεχνολογία εξελίσσεται με επιθετικούς ρυθμούς. Η επιλογή κάποιου δεν είναι μονόδρομος. Θα είναι τελείως διαφορετική η τεχνολογία όταν θα εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο και τελείως διαφορετική όταν αποφοιτήσει. Θα έχουν ανοίξει πολύ περισσότερες εξειδικεύσεις, θα δοθούν περισσότερες ευκαιρίες και θα μπορεί ο φοιτητής αρχικά να αποκτά τις γνώσεις που θέλει και αργότερα ως επαγγελματίας να τις εφαρμόσει. Ειδικά τον χώρο της τεχνολογίας τον προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους, με την προϋπόθεση ότι θα τον αγαπήσουν.
«Η βάση της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι η Φιλοσοφία»
Όσον αφορά στη θεωρητική κατεύθυνση, πώς μπορεί να προσαρμοστεί η ΤΝ στους συγκεκριμένους κλάδους;
Η ΤΝ στην πραγματικότητα είναι ένα υποπεδίο μιας ευρύτερης επιστήμης του λογισμού, και οι βάσεις του λογισμού βρίσκονται στη φιλοσοφία. Ξεκινά με τη φιλοσοφία, φορμαλίζεται μέσω των μαθηματικών και μετά έρχεται η επιστήμη του υπολογισμού για να το μετατρέψει σε εργαλείο. Επομένως αφού ξεκινάμε από τη φιλοσοφία, είναι λογικά αυτά τα εργαλεία που θα παραχθούν να έχουν εφαρμόσεις σε όλα τα πεδία. Για παράδειγμα, η δυνατότητα που μας δίνεται να αναλύσουμε ένα κείμενο, και να μας βοηθήσει να το διδάξουμε. Εδώ υπάρχει ένα τρικ. Δεν πρέπει να αφήνουμε στην ΤΝ να κάνει αυτό το οποίο καλούμαστε να κάνουμε εμείς. Θα πρέπει να μας βοηθά και να μας διευκολύνει προκειμένου να γίνουμε πιο αποδοτικοί, όχι να αντικαταστήσει εμάς. Υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά και καλούμαστε να ανακαλύψουμε λοιπόν ποιο είναι το σωστό μείγμα προκειμένου ένα εργαλείο να αποδώσει τα μέγιστα.
Υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει περί ΤΝ και ηθικής όπως και πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από «προϊόντα» αυτής που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα αλλά δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά.
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα μαχαίρι για να κόψουμε ένα μήλο ή να κάνουμε κακό σε κάποιον . Δεν θα πρέπει να κατηγορήσουμε το μαχαίρι αλλά αυτόν που το κρατά… Επομένως δεν μπορούμε να δούμε το κομμάτι της ηθικής, αυτής καθ’ αυτής στη ΤΝ αλλά στο πώς τη χρησιμοποιούμε εμείς καθώς και εκείνοι που παράγουν το σχετικό υλικό. Και επειδή παρουσιάζονται όλο και περισσότερα μοντέλα (προγράμματα), αν δώσουμε προκατειλημμένη εκπαίδευση στα προγράμματα, προκατειλημμένες θα είναι και οι απαντήσεις. Το πρόβλημα για τους νομοθέτες είναι ότι επειδή εμφανίζονται όλο και περισσότερα μοντέλα και καινούργιες εφαρμογές αυτών, δεν μπορούν να καταλήξουν ακριβώς στο σημείο που πρέπει να μπει το όριο. Και φυσικά θα πρέπει να σκεφτόμαστε ότι επειδή η χρήση αυτών των εργαλείων-προγραμμάτων είναι και για κυβερνητικούς σκοπούς, το όριο θα πρέπει να τεθεί με τέτοιο τρόπο και σαφή χαρακτηρισμό που να τα περιλαμβάνει όλα. Θα πρέπει όντως να γίνει γρήγορα η νομοθέτηση. Υπήρχε στο παρελθόν μια κίνηση αρκετών επιστημόνων-ήμουν ανάμεσα σ’ αυτούς- που υπογράψαμε το συμφωνητικό στο οποίο είπαμε ότι θα πρέπει να περιοριστεί η έρευνα που γίνεται πάνω στην ΤΝ για εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να γίνει πρώτα η νομοθεσία και στην συνέχεια να προχωρήσουμε. Βέβαια καταλάβαμε όλοι, ότι αυτό το συμφωνητικό δεν εμπόδισε τον ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει. Δεν θεωρώ ότι είναι κακό το σημείο που βρισκόμαστε αλλά ήδη έχει προχωρήσει πολύ.
Πόσο απειλείται η ανθρωπότητα και οι κοινωνικές ισορροπίες από την ΤΝ; Δικαιολογημένα κάποιοι την δαιμονοποιούν, λέγοντας για παράδειγμα ότι θα χαθούν πολλές θέσεις εργασίας ή κάποια επαγγέλματα θα δώσουν τη θέση τους στην ΤΝ;
Η χρήση της ΤΝ εξαρτάται από τον άνθρωπο, πώς θα την εκπαιδεύσει και τί θα κάνει. Αν την χρησιμοποιήσουν σε όπλα, προφανώς ο άνθρωπος κινδυνεύει. Σε ένα ιατρικό σύστημα μπορεί να σωθούν ζωές. Σε κοινωνικό επίπεδο τώρα, αν δούμε τις βιομηχανικές επαναστάσεις-γιατί για μια βιομηχανική επανάσταση πρόκειται και τώρα-αυτό το οποίο συμβαίνει είναι ότι υπήρχαν όντως πάρα πολλά επαγγέλματα τα οποία σιγά-σιγά έσβησαν και αντικαταστάθηκαν με άλλα. Για παράδειγμα, πόσοι ξέρουν σήμερα τους γανωτές; Πολλά επαγγέλματα χάθηκαν και δεν ήταν η τεχνητή νοημοσύνη που τα έσβησε. Επίσης, στο παρελθόν, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα εργοστάσια, δεν υπήρχαν τα ταχυφαγεία που σήμερα απασχολούν εκατομμύρια εργαζόμενους. Στο παρελθόν, δεν υπήρχαν τεχνικοί ηλεκτρικών αυτοκινήτων, αναλυτές δεδομένων, ούτε τεχνικοί ρομπότ ή τι άλλο θα εμφανιστεί στο μέλλον. Σε κάθε τέτοια περίοδο λοιπόν, κάποια επαγγέλματα σβήνουν και άλλα τόσο δημιουργούνται. Και το κατά πόσο αυτό επηρεάζει τον αριθμό των εργαζομένων, ας δούμε και την τάση του πληθυσμού παγκοσμίως. Αν ήταν όντως προς το χειρότερο, τότε θα έπρεπε να μειώνεται ο πληθυσμός μας και όχι να αυξάνεται όπως συμβαίνει».
*Ο Αθανάσιος (Θάνος) Κακαρούντας είναι Διπλωματούχος και Διδάκτωρ Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πατρών (1998 και 2004 αντίστοιχα) ενώ κατέχει και MBA από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (2015). Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με γνωστικό αντικείμενο «Ενσωματωμένα Υπολογιστικά Συστήματα», στο Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική, όπου κατέχει τη θέση του Προέδρου του Τμήματος, και επιπλέον είναι Διευθυντής του Εργαστηρίου «Ευφυών Συστημάτων».
Παράλληλα είναι ο ιδρυτής και διαχειριστής του ParICT parallel computing node της Σχολής Θετικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Συμμετέχει στο Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ) Στερεάς Ελλάδας ως Αντιπρόεδρος.
Είναι Senior Member των IEEE, ACM, και μέλος των ΤΕΕ, ΕμηΠΕΕ. Είναι κριτής εργασιών σε 27 διεθνή επιστημονικά περιοδικά και σε περισσότερα από 20 διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Είναι κριτής στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ρομποτικής, στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ρομποτικής Ανοικτού Υλισμικού, μέλος του ομάδας έργου OpenLabs στην Λαμία, και ιδρυτής της δημιουργικής ομάδας A2rTEST.
Έχει συμμετοχή σε περισσότερα από 30 εθνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 150 επιστημονικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια, έχει συγγράψει 2 βιβλία, 7 κεφάλαια συλλογικών τόμων και δύο e-books. Η έρευνά του έχει λάβει 1 υποτροφία (για μετα-διδακτορική έρευνα), 3 διεθνή βραβεία, 2 best-paper awards, το IEEE Outstanding Branch Counselor Award (2013) και 4 εθνικά (η ερευνητική ομάδα του), ενώ έχει λάβει περισσότερες από 1400 ετερο-αναφορές.