Ο Συνήγορος έγινε αποδέκτης μεγάλου αριθμού αναφορών πολιτών, στους οποίος επιβλήθηκαν πρόστιμα και οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν επειδή αφενός αυτά τους επιβλήθηκαν αδικαιολόγητα, αφετέρου γιατί δεν υπήρχε πρόβλεψη δικαιώματος υποβολής ένστασης
Στο πλαίσιο της διαχείρισης της πανδημίας, η Πολιτεία, μεριμνώντας για την υγεία των πολιτών, προέβη σε λήψη κατασταλτικών μέτρων ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εξάπλωσης της νόσου και σε άλλες ομάδες πολιτών. Κατά την εφαρμογή των εν λόγω περιορισμών, όπως επισημαίνεται στην Ετήσια Έκθεση 2022 του Συνήγορου του Πολίτη, εντοπίστηκαν και αναδείχτηκαν περιπτώσεις που χρήζουν περαιτέρω μελέτης και διόρθωσης των σχετικών αποκλίσεων.
Ειδικότερα με νόμο του 2021 προβλέφθηκε ο υποχρεωτικός εμβολιασμός κατά της COVID – 19 όλων των φυσικών προσώπων, με κατοικία ή συνήθη διαμονή εντός της ελληνικής επικράτειας και ημερομηνία γέννησης έως και την 31.12.1961. Η προθεσμία για τη λήψη της πρώτης ή της μοναδικής δόσης ήταν η 16η Ιανουαρίου 2022, ενώ σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης αυτής, προβλέφθηκε η επιβολή διοικητικού προστίμου 100 ευρώ μηνιαίως, ενώ ειδικά για την εφαρμογή κατά τον πρώτο μήνα (Ιανουάριο 2022), το ποσό περιορίστηκε στα πενήντα 50 ευρώ.
Από την υποχρέωση εμβολιασμού εξαιρέθηκαν όσοι είχαν νοσήσει και για διάστημα 90 ημερών από τη νόσηση και όσοι είχαν συγκεκριμένα προβλεπόμενους αποδεδειγμένους λόγους υγείας, κατόπιν έγκρισης του σχετικού αιτήματος από τριμελείς επιτροπές που συστάθηκαν ανά υγειονομική περιφέρεια. Με Υπουργική Απόφαση προβλέφθηκαν εξαιρέσεις από την επιβολή του προστίμου, όπως λ.χ. στους αιτηθέντες εμβολιασμό κατ’ οίκον μέχρι και την 16η Ιανουαρίου 2021. Στην ίδια απόφαση αναφέρονται επίσης περιοριστικά συγκεκριμένες περιπτώσεις, στις οποίες ήταν δυνατή η ανάκληση των επιβληθέντων προστίμων.
Στην όλη διαδικασία, δεν προβλεπόταν διαδικασία ένστασης και επί της ουσίας εξέτασης άλλων περιπτώσεων αδυναμίας τήρησης της υποχρέωσης εμβολιασμού. Εφόσον ο υπόχρεος αμφισβητούσε το επιβληθέν πρόστιμο και δεν εντασσόταν στις περιοριστικά προβλεπόμενες κατηγορίες εξαίρεσης από τον εμβολιασμό, είχε, ως μόνο μέσο έκφρασης των αντιρρήσεών του, την προσφυγή στα δικαστήρια.
Μετά την έναρξη επιβολής των προστίμων, ο Συνήγορος του Πολίτη έγινε αποδέκτης μεγάλου αριθμού αναφορών πολιτών, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν για το λόγο αφενός ότι αυτά τους επιβλήθηκαν αδικαιολόγητα, και αφετέρου διότι, λόγω της μη πρόβλεψης δικαιώματος υποβολής ένστασης, δεν είχαν τρόπο να προσφύγουν στη Διοίκηση, αιτούμενοι τη διαγραφή τους.
Από τη διερεύνηση των υποθέσεων αυτών, εντοπίστηκαν σφάλματα στην επιβολή προστίμων στις εξής κατηγορίες υπόχρεων σε εμβολιασμό:
- Σε κατοίκους Ελλάδας οι οποίοι, λόγω προσωρινής διαμονής τους σε χώρα του εξωτερικού, πραγματοποίησαν εκεί τον προβλεπόμενο εμβολιασμό, τον δήλωσαν ωστόσο αργότερα μέσω Κ.Ε.Π.
- Σε ειδικές κατηγορίες πολιτών που είχαν υποβάλει αίτηση για κατ’ οίκον εμβολιασμό, ο οποίος όμως πραγματοποιήθηκε καθυστερημένα, και δη μετά την προβλεπόμενη από το νόμο προθεσμία της 16ης Ιανουαρίου 2022, χωρίς αυτό να οφείλεται σε δική τους υπαιτιότητα.
- Σε πολίτες που είχαν υποβάλει αιτήσεις εξαίρεσης από την υποχρέωση εμβολιασμού στις αρμόδιες Τριμελείς Υγειονομικές Επιτροπές, οι οποίες αποφάνθηκαν θετικά επί των αιτημάτων τους μετά τις 16.01.2022.
- Σε πολίτες που είχαν εμπρόθεσμα προγραμματίσει το ραντεβού τους για την α’ δόση του εμβολίου, ωστόσο την πραγματοποίησαν τελικά εκπρόθεσμα, καθώς τους υποδείχτηκε από το εμβολιαστικό κέντρο να προβούν σε περαιτέρω ιατρικό έλεγχο.
- Σε πολίτες οι οποίοι εμβολιάστηκαν, αλλά δεν τήρησαν τα χρονικά ορόσημα του προβλεπόμενου εμβολιαστικού κύκλου, για επιγενόμενους, αποδεδειγμένα σοβαρούς, ιατρικούς λόγους.
- Σε πολίτες που είχαν νοσήσει και εξακολουθούσαν να ισχύουν τα πιστοποιητικά νόσησής τους.
- Σε πολίτες που δεν εμβολιάστηκαν για άλλους σοβαρούς λόγους, άσχετους με την προσωπική τους επιθυμία να συμμορφωθούν με τις διατάξεις του νόμου.
Τι κατάφερε η Αρχή
Ο Συνήγορος απευθύνθηκε στον Υπουργό Υγείας και το Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε., η οποία ήταν αρμόδια για την έκδοση των πράξεων επιβολής των προστίμων μέσω του συστήματος TAXIS, μετά από την άντληση και τις διασταυρώσεις των στοιχείων για τον προσδιορισμό των υπόχρεων. Η Αρχή ζήτησε την επί της ουσίας εξέταση όλων των επιμέρους περιπτώσεων και την απαλλαγή του συνόλου των πολιτών που ολοκλήρωσαν τον εμβολιαστικό κύκλο από τα πρόστιμα.
Εντός των μηνών Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 2022, πραγματοποιήθηκαν πολλές διορθώσεις και αντιλογισμοί επιβληθέντων προστίμων, ιδίως στις περιπτώσεις των εμβολιασμένων του εξωτερικού, των κατόχων απαλλακτικών αποφάσεων υγειονομικών επιτροπών, καθώς και όσων είχαν υποβάλει αίτηση για κατ’ οίκον εμβολιασμό, ο οποίος πραγματοποιήθηκε με καθυστέρηση, χωρίς ευθύνη του εμβολιαζόμενου.
Ομοίως, πραγματοποιήθηκαν διαγραφές προστίμων σε πολίτες που δεν τήρησαν με ακρίβεια τον εμβολιαστικό κύκλο, ολοκλήρωσαν ωστόσο τελικά τον εμβολιασμό τους.
Παρά ταύτα, εξακολουθούν να παραμένουν σε εκκρεμότητα κάποιες περιπτώσεις που εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες, όπου τα πρόστιμα θα έπρεπε να έχουν διαγραφεί ή επιστραφεί, όπως συνέβη σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Ωστόσο, οι πολίτες δεν είχαν μέχρι σήμερα καμία σχετική ενημέρωση. Συνεπώς, οι διασταυρώσεις των στοιχείων και οι έλεγχοι από τους αρμόδιους φορείς πρέπει να συνεχιστούν, ούτως ώστε να μην υπάρχουν φαινόμενα άνισης μεταχείρισης όμοιων περιπτώσεων.
Τελικά με το άρθρο 58 Ν. 5007/2022, ανακαλούνται – αναδρομικά και αυτοδίκαια – τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε όσους, είτε εμβολιάστηκαν με δεύτερη δόση εμβολίου ή με μία δόση μονοδοσικού εμβολίου έως και την 31η Δεκεμβρίου 2022 είτε εξαιρέθηκαν από τον υποχρεωτικό εμβολιασμό από τις αρμόδιες Επιτροπές. Ωστόσο, εμμένει στην άποψή του ότι πρέπει να εξεταστούν επί της ουσίας όλα τα αιτιολογημένα αιτήματα περί διαγραφής που έχουν υποβληθεί στη Διοίκηση.
