Πράγματα που μοιάζουν ασήμαντα, όπως το τι καφέ θα παραγγείλουμε το πρωί ή αν θα μαγειρέψουμε κρέας ή ψάρι, μπορούν να γίνουν αδιόρατη πηγή στρες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί αγχωνόμαστε όταν πρέπει να πάρουμε μια απόφαση και πώς μπορούμε να το ξεπεράσουμε
Αν κατά την είσοδό σας στο σούπερ μάρκετ, η υπάλληλος σας καλούσε να δοκιμάσετε κάποιες από τις πολλές μαρμελάδες, κάθε είδους, που βρίσκονται απλωμένες στον πάγκο, θα σας έπειθε αυτή η γευσιγνωσία να αγοράσετε κάποια; Από τη σκοπιά των οικονομολόγων, η απάντηση θα ήταν μάλλον θετική χάρη στην πληθώρα επιλογών. Για τους ψυχολόγους εντούτοις, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά…
Το παραπάνω παράδειγμα δεν είναι τυχαίο αλλά εντάσσεται σε μια σειρά πειραμάτων που πραγματοποίησαν το 2000 οι Αμερικανοί ψυχολόγοι Sheena Iyengar Mark Leeper, με τα αποτελέσματα να δείχνουν ότι όσο λιγότερες οι εναλλακτικές, τόσο πιθανότερο να καταλήξει κάποιος σε μια απόφαση. Συγκεκριμένα, το ένα τρίτο σχεδόν (30%) των πελατών αγόρασαν μια μαρμελάδα όταν ο πάγκος είχε έξι γεύσεις, ποσοστό που μειώθηκε σε 3% όταν υπήρχαν 24 γεύσεις.
Αν και η αγορά μιας μαρμελάδας δεν είναι πρόβλημα που θα μας απασχολήσει σε καθημερινή βάση, δεν ισχύει το ίδιο για όλες τις αποφάσεις που καλούμαστε να λάβουμε. «Σχεδόν κάθε πρωί αντιμετωπίζω τα ίδια διλήμματα. Αν πρέπει να ξυπνήσω τη γυναίκα μου με ένα φιλί ή να την αφήσω να κοιμηθεί περισσότερο. Να σηκωθώ από το κρεβάτι ή απλώς να πατήσω το snooze; Και αυτά πριν καν πιώ την πρώτη κούπα καφέ» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Καθηγητής Επιστήμης Λήψης Αποφάσεων στο Πανεπιστήμιο του Southampton, Δρ Yaniv Hanoch, ο οποίος καταπιάνεται σε πρόσφατο άρθρο του στο Conversation με το στρες των καθημερινών αποφάσεων και πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε, παραθέτοντας ενδιαφέροντα στοιχεία επιπλέον των μελετών με βαζάκια μαρμελάδας.
Είναι (φυσιο)λογικό
Κάθε μέρα, καλούμαστε να λάβουμε πλήθος αποφάσεων που συνηθίζουμε να χαρακτηρίζουμε «ασήμαντες», νιώθοντας ίσως και ανόητοι αν σπαταλήσουμε αρκετό χρόνο στη σκέψη τους. Βέβαια, όσο ανάλαφρες και αν φαντάζουν, μπορεί να φέρουν έντονο συναισθηματικό φορτίο και κάπως έτσι, για να παραθέσουμε το παράδειγμα το καθηγητή, η επιλογή ρούχων για ένα ερωτικό ραντεβού να μην είναι απλώς ζήτημα μόδας.
Η κατανόηση συνεπώς του γιατί τέτοιες μικρές αποφάσεις πυροδοτούν στρες, θα είναι το πρώτο βήμα για να κατακτήσουμε τους τρόπους διαχείρισής του. Όπως σημειώνει ο Δρ Hanoch, είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να πιστεύουν ότι δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία για τη λήψη σωστών αποφάσεων. Άλλωστε, ακόμα και αν τις λάβουν, πολύ συχνά θα τους κατατρύχει έπειτα η αβεβαιότητα.
Είναι θέμα χαρακτήρα
Υπάρχουν μελέτες που έχουν επικεντρωθεί στη στρατηγική που ακολουθείται για τη λήψη αποφάσεων και τα αποτελέσματά τους σχετικά με την ευημερία του ανθρώπου. Τα ευρήματα έχουν καταλήξει σε δύο κυρίαρχες στρατηγικές, τη μεγιστοποίηση και την ικανοποίηση, με την πρώτη να περιγράφει την τάση συνεχούς αναζήτησης μέχρι την βέλτιστη δυνατή επιλογή και τη δεύτερη την επιλογή που κάνουμε με την πρώτη ευκαιρία, όταν κάτι πληροί τα κριτήρια αναζήτησής μας.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην κλίση μας προς τη μεγιστοποίηση ή ικανοποίηση και όχι δίχως αντίτιμο: έρευνες σε καθημερινές αποφάσεις έχουν συνδέσει τη μεγιστοποίηση με το μειωμένο αίσθημα ικανοποίησης από τη ζωή και μεγαλύτερες πιθανότητες μετάνοιας μετά από μια απόφαση, κάτι που ενδεχομένως εξηγείται από τη μελαγχολία που προκαλεί η μόνιμη σκέψη ότι πιθανώς να υπήρχε και κάτι καλύτερο.
Η λύση στη δύναμη της συνήθειας
Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι αποφάσεις μπορούν να μας εξουθενώσουν πνευματικά, ιδίως εκείνες που λαμβάνονται σε καθημερινή βάση. Ένας τρόπος να αντιπαρέλθουμε τα εμπόδια που μας βάζουν, είναι να τις μετατρέψουμε σε συνήθειες. Μετατρέποντας τις καθημερινές μας αποφάσεις σε ρουτίνα (τι ώρα θα σηκωθούμε, τί θα φορέσουμε κ.λπ.) ή ακόμα μειώνοντας τον αριθμό των εναλλακτικών επιλογών, μπορούμε να δώσουμε λύση σε μια βασανιστική και αναπόφευκτη κατάσταση.
Πηγή: Ygeiamou.gr
