Σε πείσμα των καιρών, της φθοράς και της λήθης, μνημεία της ιστορίας της πόλης, στέκονται ακόμα όρθια… Για πόσο ακόμα δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Όμως έστω και τώρα, θα πρέπει η πόλη να παλέψει και να διατηρήσει ζωντανή αυτή την ιστορία. Μέσα από μια μελέτη που πραγματοποίησε ο δήμος Πύργου το 2006, σε μια περίοδο που το θέμα της διάσωσης ιστορικών κτιρίων της πόλης ήταν ψηλά, βρήκαμε λίγα στοιχεία για κτίρια που καθημερινά περνάμε δίπλα τους και ή προσπερνάμε ή οι πιο ρομαντικοί κοντοστεκόμαστε να θαυμάσουμε για μια στιγμή τα διαμάντια αυτά…
Πλην ελαχίστων περιπτώσεων - όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία ανέδειξε και κράτησε ζωντανά τέτοια κτίρια - τα υπόλοιπα καταρρέουν και μαζί τους σβήνει κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Μέσα στις σελίδες της έρευνας βρήκαμε πως στέκουν ακόμα στην πόλη, κτίρια που χρονολογούνται από την περίοδο της δημιουργίας του νέου ελληνικού κράτους μετά την Επανάσταση του 1821. Μετρούν 150 χρόνια ζωής, ιστορίας, μνήμης κι όμως αφήνονται να καταρρεύσουν και να χαθούν…
Η πόλη του Πύργου, οφείλει στην σημαντική ιστορία της να διασώσει αν όχι όλα τα περισσότερα από αυτά. Η οικονομική άνθηση στις αρχές του 1900 και μετέπειτα έχει σχεδόν ξεχαστεί και αυτή η ιστορία δεν έχει ξεκάθαρα καταγραφεί ώστε να μείνει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
Με αυτό το ρεπορτάζ, επιχειρούμε να αφυπνίσουμε την ιστορική συνείδηση της πόλης και μακάρι η σημερινή δημοτική αρχή, να μην χάσει χρόνο και να αντιδράσει για να σωθούν, να αναδειχθούν τα κτίρια αυτά και να μάθουμε καλύτερα την ιστορία τους.
Η μελέτη
Στην μελέτη που πραγματοποίησε η Αρχιτέκτονας - Μηχανικός Ivette Margarita Valle de Konstantopoulos (Υβετ Βαγιέ Κωνσταντοπούλου) το 2006, με σκοπό των αναγνώριση των κτιρίων που έχουν ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Μια μελέτη που θα μπορούσε να αποτελέσει μια βάση για ένα σχέδιο διατήρησης ιστορικών μνημείων στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η απόφαση ψηφίστηκε από το δημοτικό συμβούλιο Πύργου, επί θητείας Γαβρίλη Λιατσή. Η έρευνα αποκάλυψε πως στα γραφεία της Πολεοδομίας τότε, υπήρχε ένα αντίγραφο μιας μελέτης που είχε γίνει στην πόλη το 1983 και αποτύπωνε 138 κτίρια που είχαν προταθεί να χαρακτηριστούν διατηρητέα ή συνοδά κτίρια.
Ο σεισμός της 26ης Μαρτίου 1993, πλήγωσε ανεπανόρθωτα πολλά από αυτά. Περισσότερα από τα μισά που είχαν καταγραφεί κρίθηκαν κατεδαφιστέα… Μια νέα καταγραφή του 1994, μετρά 62 κτίρια. Τα περισσότερα από τα χαρακτηρισμένα διατηρητέα με το νόμο 1469/1950 “περί προστασίας ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενέστερων του 1830” και ο χαρακτηρισμός τους δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως το 1994. Τα κτίρια είναι αποτυπωμένα και από τη 2η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (61 στη λίστα) μαζί με δημόσια κτίρια και εκκλησίες της πόλης του Πύργου.
Στην ιστορία του Πύργου, ο Γερμανός αρχιτέκτονας Ernst Ziller, ο Ερνέστος Μαυρίκιος Θεόδωρος Τσίλλερ, άφησε ανεξήτιλο το αποτύπωμά του. Επίσημα έχει σχεδιάσει την Δημοτική Αγορά - σήμερα αρχαιολογικό μουσείο Πύργου - το θέατρο Απόλλων, τον Ι.Ν. Αγ. Αθανασίου, “ανεπίσημα” το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Ο πλούτος του Πύργου αποτυπώνεται τόσο σε αυτά τα κτίρια εκείνης της εποχής, αλλά και πολλά άλλα ιδιωτών - εμπόρων. Η άνθιση της πόλης αποτυπωνόταν σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας. Στην οικονομία, στα έργα - όπως ο σιδηρόδρομος (δεύτερη πιο ιστορική γραμμή στην Ελλάδα το Πύργος - Κατάκολο) στον πολιτισμό, ακόμα και στον Τύπο με την ίδρυση της “Πατρίς” το 1902 (δεύτερη αρχαιότερη καθημερινή εφημερίδα στην χώρα).
Στις σελίδες της έρευνας βρίσκουμε κτίρια που χτίστηκαν το 1831 όπως η παλιά δημοτική βιβλιοθήκη και μια κατοικία στην οδό Κρεστενίτη.
Στην μελέτη συνεργάστηκαν η επιβλέπουσα Σοφία Γούργουρα και η Κική Διονυσοπούλου από το δήμο Πύργου.
Τα διατηρητέα
Το κτίριο που στέγαζε έως πρόσφατα υποκατάστημα της τράπεζας Eurobank έχει ανκατασκευαστεί μετά το 1993. Έχει χτιστεί στις αρχές του 1900.
Δύο κτίρια της οδού 28ης Οκτωβρίου στην πλατεία Δικαστηρίων στη συμβολή με την οδό Γκοτσίνα, χρονολογούνται στα τέλη του 1800.
Λίγο πιο κάτω στον αριθμό 44 η παλιά δημοτική βιβλιοθήκη καταρρέει… κτίριο του 1831. Πριν καλυφθεί για την προστασία των πεζών, διακρίναμε το μεγάλο αέτωμα, της τέσσερις παραστάδες, τα περίτεχνα επίκρανα κορινθιακού ρυθμού, τον μαρμάρινο εξώστη και τα φουρούσια του…
Ένα από τα παλιότερα κτίρια της πόλης, αλλά εξαιρετικά καλά διατηρημένο είναι αυτό της Ιεράς Μητρόπολης Ηλείας στην οδό 28ης Οκτωβρίου 54. Κτίριο του 1850 !!!
Στην οδό Αγ. Σπυρίδωνος το κτίριο Ψυχαλίνου, ανήκει πλέον στον δήμο. Έχει ανακατασκευαστεί και διασωθεί και στεγάζει δημοτικές υπηρεσίες… Συνεχίζει να είναι ζωντανό, έχοντας κατασκευαστεί στις αρχές του 1900.
Ένα άλλο εξαιρετικό δείγμα της αρχιτεκτονικής στον Πύργο, βρίσκεται στην οδό Τάση Καζάζη 19. Μια διώροφη εντυπωσιακή κατοικία χτισμένη περί το 1880. Πέρα από τα περίτεχνα στοιχεία της, ξεχωρίζει το αίθριο με μπαλούστρες.
Ένα κτίριο που δεν φαίνεται η ηλικία του, στο κέντρο της πόλης, στη συμβολή των οδών Τάση Καζάζη και Πάτροκλου, είχε στεγάσει πριν χρόνια κλινική και τελευταία τον τηλεοπτικό σταθμό Cosmos TV, έχει χτιστεί στις αρχές του 1900. Η εμφάνισή του μαρτυρά πως έχουν γίνει αλλαγές σε πολλά στοιχεία του.
Στην οδό Βιλαέτη στα σκαλιά του Αγ. Αθανασίου βρίσκεται ανακαινισμένο και σε καλή κατάσταση. Είναι γνωστό ως το αρχοντικό Μαρινόπουλου και έχουν διασωθεί υπέροχες οροφογραφίες. Το κτίριο χρονολογείται το 1860, ακολουθώντας το σε ιστορία και η γειτονική εκκλησία και η δημοτική αγορά…
Στην οδό Γερμανού υπάρχουν αρκετά κτίρια που χρονολογούνται από τα τέλη του 1800 έως τις αρχές του 1900.
Ένα από αυτά βρίσκεται στην πλατεία Ανδριάρα - γνωστό ως το “παραδοσιακό της Κατίνας” και λίγο πιο κάτω τρία - τέσσερα κτίρια χτισμένα από το 1880 έως τις αρχές του 1900.
Στην οδό Γορτυνίας, το κτίριο του Μπερτζελέτου, γκρεμίστηκε και έγινε η “Πράσινη Γωνιά” της πόλης, ενώ σε φάση κατάρρευσης βρίσκεται ακριβώς δίπλα το αρχοντικό Ρουπακιά του 1890.
Στην οδό Γυμνασιάρχου Δούκα ξεχωρίζουν δύο κτίρια. Το πρώτο στη συμβολή με την οδό Θεμιστοκλέους, όπου στεγάζει στο ισόγειο τα “Οπτικά Τερζή” και στην επόμενη γωνία της οδού Εθν. Αντιστάσεως το κτίριο που στεγάζει δεκαετίες το ζαχαροπλαστείο “Λίντο” της οικογένειας Αποστολόπουλου. Και τα δύο καλοδιατηρημένα από τους ιδιοκτήτες τους…
Στην οδό Διάκου, δύο διώροφα κτίρια δίπλα - δίπλα με ένα μικρό στενάκι, το πιο μικρό στενό της πόλης, χρονολογούνται από το 1900 και έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, ανήκουν στη γειτονιά της Δημοτικής Αγοράς…
Το κτίριο που στεγάζει στην αρχή της Ερμού και Γερμανού, το κατάστημα ρούχων “Boney” και το bar “ManRay”, παλιό ξενοδοχείο, έχει χτιστεί στις αρχές του 1900.
Πολλά “διαμάντια” έχει η οδός Ερμού. Στον αριθμό 12 στο παλιό “Βιβλιόραμα” το κτίριο χρονολογείται στα τέλη του 1800. ακριβώς δίπλα το κτίριο της Ποτοποίας Κουτήφαρη έχει χτιστεί την ίδια περίοδο.
Στη διαδρομή προς τα Χαλικιάτικα, κάποια παλιά κτίρια έχουν διασωθεί κάποια άλλα έχουν μεταμορφωθεί ως σύγχρονα εμπορικά. Μετά την οδό Αγ. Σπυρίδωνα στέκοντα ακόμα μεγαλύτερα κτίρια. Καλοδιατηρημένο είναι αυτό στον αριθμό 108 που στεγάζει το καφενείο “Απρόοπτο” - κατασκευής αρχών του 1900. Στην ίδια γειτονιά ξεχωρίζει ως πιο γνωστό το κτίριο Παπαγιάννη και όλα τα όμορα κατασκευασμένα την ίδια περίοδο, ή και νωρίτερα το 1870.
Στην γειτονιά της Παλιάς Δημοτικής Αγοράς που έχει κατασκευαστεί το 1870 τα κτίρια είχαν καλύτερη τύχη. Όσα απομένουν έχουν ανακαινιστεί στην πλειοψηφία τους και σώζονται σε καλή κατάσταση. Πολλά αποτελούν χώρους διασκέδασης και η ιδιωτική αυτή πρωτοβουλία αποτέλεσε σωσίβιο για αυτά. Κτισμένα στις αρχές του 1900.
Στα τέλη του 1800 έχουν χτιστεί αρκετά κτίρια της οδού Κρεστενίτη. Πρόκειται για τον δρόμο με τα πιο παλιά κτίρια της πόλης. Όπως αυτό που στέγαζε το κατάστημα Λαμπαούνας, ή πιο πάνω κοντά στον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου, κτίρια που κατασκευάστηκαν το 1860 και αργότερα έως τα τέλη του 1800.
Το κτίριο που στέγασε το μπαρ Memphis είναι του 1860, ενώ το κτίριο που στεγάζει το μπαρ Melrose είναι των αρχών του 1900.
Ένα από τα πιο παλιά κτίρια που αποτέλεσαν κατοικίες, είναι στην οδό Κρεστενίτη. Ένα παλιό δίπατο με περίτεχνα στοιχεία στην στέγη και τα παράθυρα, με πολλές ξύλινες λεπτομέρειες. Ως έτος κατασκευής περιγράφεται το 1831…
Κτίριο πιθανότατα του 1880 είναι το μεγάλο αρχοντικό στην οδό Λετρίνων που στο παρελθόν στέγαζε τον “Κωτσόβολο”.
Κτίριο που “κρύβει τα χρονάκια του” είναι αυτό που στεγάζει την τράπεζα Αττικής. Έχει κατασκευαστεί το 1880 και έχει ανακαινιστεί και παραμένει ζωντανό.
Την ίδια περίοδο έχει χτιστεί και το κτίριο του “Αχίλλειον” στην οδό Τάση Καζάζη. Αρκετά όμορφο και εμβληματικό που όμως έχει αφεθεί στην τύχη του.
Λίγο πιο κάτω επί της οδού Πατρών, το κτίριο που στεγάζει το κατάστημα Beneton, είναι χτισμένο στα τέλη του 1800.
Την ίδια περίοδο έχει κατασκευαστεί το παλιό καφενείο “Κέντρον”, “Πλατεία” σήμερα και λίγο αργότερα το κτίριο που σήμερα στεγάζει το Δε Μονκ και το Mokai. Στα τέλη του 1800 έχει κατασκευαστεί και το Rex σήμερα “Ακροβάτης”.
Των αρχών του 1900 είναι και το κτίριο που βρίσκεται δίπλα στο παλιό μπουζουξίδικο Axion επι της οδού Ξάνθου.
Η οδός Πάτροκλου έχει επίσης κτίρια διαμάντια. Το πρώτο στη συμβολή με την οδό Μ. Αλεξάνδρου. Ένα εξαιρετικό κτίριο που κατασκευάστηκε στα τέλη του 1800. Απέναντι το κτίριο που στεγάζει το ξενοδοχείο “Αναγέννηση” - κτίριο που διασώθηκε και έχει ανακατασκευαστεί - έχει χτιστεί κάπου το 1880. Ακριβώς δίπλα ένα ακόμα κτίριο της ίδιας περιόδου που καταρρέει.
Στην οδό Πέλοπος, το κτίριο που στέγασε το ομώνυμο μπαρ στη δεκαετία του 1990 έχει χτιστεί στις αρχές του 1900 και σήμερα πωλείται…
Στην οδό Συλαϊδοπούλου το θέατρο Απόλλων έχει χτιστεί το 1880 και αποτελεί το δεύτερο πιο σημαντικό διατηρητέο μετά την Δημοτική Αγορά.
Στα δημόσια κτίρια, τα υπνωτήρια του ΟΣΕ στην οδό Τ. Πετροπούλου, εδώ και χρόνια περιμένουν την ανάδειξη τους. Κτίριο κατασκευασμένο το 1860 συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία της πόλης…
Αυτά δεν είναι τα μόνα που καταγράφονται στην μελέτη. Το κτίριο που στεγάζει τα ΕΛΤΑ στην οδό Μανωλοπούλου, κτίρια που στεγάζουν κέντρα διασκέδασης στην οδό Κρεστενίτη, οι αποθήκες του Άσο στην οδό ΣΠΚ, εκκλησίες, τα κτίρια της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Ελλάδος, εντάσσονται στη μελέτη.
Όμως υπάρχουν πολλά άλλα κτίρια της πόλης με ιδιαίτερη αξία ή το ίδιο παλιά. Είναι κρίμα να χαθούν από τη φθορά του χρόνου και την αδιαφορία μας ή από κάποιο μελλοντικό σεισμό όπως αυτός του 1993. Οφείλουμε να κρατήσουμε ζωντανή και τη μνήμη, αλλά και την ομορφιά του ένδοξου παρελθόντος του Πύργου.
Μιας πόλης αρκετά όμορφης και πλούσιας πριν από πολλές δεκαετίες που δυστυχώς μεταλλάχθηκε αρνητικά και έχασε την ταυτότητα της. Είμαστε σίγουροι πως η ανάδειξη τέτοιων κτιρίων μόνο θετικά μπορεί να δώσει στην πρωτεύουσα της Ηλείας και να την κάνει να βρει τη χαμένη της αίγλη και ομορφιά.
Δείτε όλο το φωτογραφικό υλικό:
