Η σχέση του ανθρώπου της υπαίθρου με τα μεγάλα σαρκοφάγα, όπως αρκούδα, λύκος, λύγκας και το τσακάλι δεν ήταν ποτέ αρμονική, έκρυβε πάντα το στοιχείο του ανταγωνισμού. Οι ειδικοί επιστήμονες παραδέχονται ότι η ύπαρξη των ειδών αυτών σε μια περιοχή, με κάποιο τρόπο «πιστοποιεί» ότι, δασικά, ορεινά κι αγροτικά οικοσυστήματα βρίσκονται σε σχετικά καλή κατάσταση. Τι συμβαίνει όμως όταν για κάποιο λόγο χάνεται η ισορροπία και ζώα όπως οι αρκούδες εντοπίζονται ακόμη και σε πόλεις;
Η δημοσιοποίηση πολλών φωτογραφιών και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου αρκούδες με τα μικρά τους κάνουν βόλτες εντός των οικισμών της Κορησού και του Δισπηλιού Καστοριάς έθεσε σε κινητοποίηση τις τοπικές αρχές. Αυτό που προκάλεσε περισσότερο εντύπωση είναι η παρουσία αρκούδας με τα 4 μικρά της στην περιοχή της Κορησού όπου όλοι μαζί γευματίζουν με κεράσια σε περιβόλι κατοικίας που βρίσκεται εντός του οικισμού.Ο Αντιπεριφερειάρχης Καστοριάς Δημήτρης Σαββόπουλος προφανώς θορυβημένος από τις απανωτές εμφανίζεις αρκούδων εντός των οικισμών έστειλε κατεπείγουσα επιστολή στον Υπουργό Περιβάλλοντος Θόδωρο Σκυλακάκη ζητώντας την αρωγή των υπηρεσιών του υπουργείου μέσω των εποπτευόμενων φορέων του για την αντιμετώπιση των παραπάνω περιστατικών. Όπως ανέφερε μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ, «ενημερώσαμε τον υπουργό για την κατάσταση που αντιμετωπίζουμε, ότι δηλαδή υπάρχει κίνδυνος για την ζωή των κατοίκων όταν τόσο μεγαλόσωμα ζώα κυκλοφορούν εντός των οικισμών και ζητήσαμε την λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος». Ο κ. Σαββόπουλος υποστήριξε ότι με πρωτοβουλία της πολιτείας θα πρέπει «να τρέξει ένα πρόγραμμα που θα φορά την διαχείριση του πληθυσμού της αρκούδας. Όπως δείχνουν τα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας έχουν αυξηθεί σημαντικά». Ο αντιπεριφερειάρχης έθεσε στο τραπέζι της συζήτησης, το θέμα της στείρωσης των ζώων ως μέτρο ελέγχου της αναπαραγωγής του πληθυσμού «για να μην φτάσουμε σε καταστάσεις που μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες στο μέλλον».
Προβληματισμένος ως προς την πληθωρική παρουσία των αρκούδων στα παραλίμνια χωριά της Καστοριάς εμφανίστηκε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και ο κ. Δημήτρης Μόσχος από την Πολυκάρπη Καστοριάς ιδιοκτήτης της οικογενειακής αγροκτηνοτροφικής επιχείρηση «φάρμα Μόσχος» όπου η αρκούδα κατ’ επανάληψη κατέστρεψε το καλαμπόκι, στπο χωράφι του έκτασης 7 στρεμμάτων που το προόριζε για ζωοτροφή των βοοειδών και των προβάτων που διαθέτει. «Η αρκούδα κατεβαίνει προς την λίμνη για αναζήτηση τροφής και το χωράφι με το καλαμπόκι ειδικά την περίοδο που έχουν λιγοστέψει τα κεράσια, τα κορόμηλα και τα φρούτα του δάσους είναι μια πηγή τροφής. Ο Δημήτρης Μόσχος είναι 60 ετών, κατάγεται από αγροκτηνοτροφική οικογένεια κι όπως αναφέρει στο ΑΠΕ ΜΠΕ, ο πληθυσμός των αρκούδων που κυκλοφορούν πέριξ του κάμπου που βρίσκεται το χωριό του δεν έχει καμία σχέση με το παρελθόν. «Είμαστε μικρά παιδιά και γνωρίζαμε πως τέτοια εποχή μια ή δύο αρκούδες και με ένα μικρό μαζί τους που κυκλοφορούσαν στα μέρη μας. Σήμερα η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Υπάρχουν πολλά ζώα ενώ και οι μητέρες αρκούδες έχουν μαζί τους τρία η τέσσερα αρκουδάκια, κάτι που δεν συνέβαινε ποτέ στο παρελθόν».
Το παραπάνω γεγονός επιβεβαιώνει και ο κ. Νίκος Παναγιωτόπουλος από την Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς που σημειώνει ότι «τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο βλέπει αρκουδομητέρες με τρία η τέσσερα μικρά» ενώ ως προς το θέμα του πληθυσμού και της εμφάνισης αρκούδων στα χωριά επισημαίνει ότι από τις κάμερες παρατήρησης που είναι τοποθετημένες σε διάφορα σημεία του κάμπου της Καστοριάς τόσο γύρω από την λίμνη όσο και έξω από αυτήν, «υπάρχουν πολλά θηλυκά ζώα με τα μικρά τους που κινούνται πέριξ των οικισμών και ταυτόχρονα ορισμένα αρσενικά που κινούντο μόνα τους σε αναζήτηση των θηλυκών». Εξήγησε ότι τα θηλυκά στην προσπάθεια τους να προφυλάξουν τα μικρά τους από τους μεγαλόσωμους αρσενικούς κινούνται όλο και πιο κοντά στους κατοικημένους οικισμούς.
Έφτασε τα 750 άτομα ο πληθυσμός της καφέ αρκούδας
Η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» έχει αφιερώσει την δράση της τα τελευταία χρόνια στην προστασία της άγριας ζωής και στα μοναδικά οικοσυστήματα που διαθέτει η Ελλάδα. Εκπονεί και υλοποιεί προγράμματα της ΕΕ που αφορούν την προστασία της άγριας ζωής, της ομαλής συμβίωσης με τον άνθρωπο και παρακολουθεί όλες τις μεταβολές που συμβαίνουν στην ορεινή ύπαιθρο τα τελευταία 30 χρόνια. Ο επιστημονικά υπεύθυνος της οργάνωσης και ειδικός στα θέματα άγριας ζωής με αναφορά στην αρκούδα Γιώργος Μερτζάνης, ανέφερε ότι η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης που έχει συσταθεί για την διαχείριση κρίσεων σχετικά με την παρουσία άγριων ζώνω σε κατοικημένες περιοχές «παρακολουθεί την αρκούδα στην περιοχή του Δισπηλιού Καστοριάς κι εάν χρειαστεί θα παρέμβει» ενώ ανέφερε ότι «εδώ και μερικές ημέρες έληξε η επιχείρηση απομάκρυνσης αρκούδας με τα μικρά της που επί μια βδομάδα κατέβαινε σε σπίτια της Φλώρινας». Η ομάδα άμεσης επέμβασης , κατάλληλα εξοπλισμένη, υποχρέωσε το ζώο να απομακρυνθεί από τον οικισμό και να επιστρέψει στα ορεινά οικοσυστήματα. Κτηνοτρόφοι, αγρότες κα κάτοικοι της ορεινής υπαίθρου από την εμπειρία τους λένε ότι έχει αυξηθεί ο πληθυσμός της αρκούδας χωρίς όμως να έχουν κάποια στοιχεία. Ο κ. Μερτζάνης που ασχολείται με τους πληθυσμούς της αρκούδας στην Ελλάδα συμφωνεί στην αύξηση του πληθυσμού κι αναφέρει ότι σήμερα «διαθέτουμε 750 άτομα» ενώ ως ενθαρρυντικό στοιχείο που δείχνει την ανάκαμψη του πληθυσμού της αναφέρει την εμφάνιση της σε περιοχές εκτός της Δυτικής Μακεδονίας, όπως στον Όλυμπο, τον Κίσσαβο, τα Άγραφα και τα βουνά της Θεσπρωτίας.
Τι να κάνετε εάν βρεθείτε κοντά σε αρκούδα
Παράλληλα συνέστησε ψυχραιμία ως προς τις αντιδράσεις. Υπενθύμισε ότι υπάρχει η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης στη οποία συμμετέχουν, το Δασαρχείο, η Πυροσβεστική, η Αστυνομία, δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις και κυνηγετικοί σύλλογοι ώστε να αναλάβουν πρωτοβουλίες ενώ ζήτησε από τους κατοίκους «να μην πλησιάζουν το ζώο ειδικά εάν διαπιστώσουν ότι μαζί του έχει μικρά γιατί η συμπεριφορά του μπορεί να γίνει απρόβλεπτη». Εξήγησε ότι «στο κώδικα του ζώου είναι καταγεγραμμένο να αποφεύγει τον άνθρωπο γιατί τον θεωρεί ισχυρότερο, παρ’ όλα αυτά μπορεί να υπάρξουν και εξαιρέσεις, από τις συνθήκες που επικρατούν στο πεδίο κάθε φορά».
Συμπλήρωσε ακόμη ότι «οι άνθρωποι δεν πρέπει να παρασύρονται από την τυχόν ‘’φιλική’’ συμπεριφορά του ζώου και δεν πρέπει να λησμονούν ότι η αρκούδα δεν μπορεί να έχει την συμπεριφορά ενός κατοικίδιου». Στο θέμα της στείρωσης που ετέθη από τον αντιπεριφερειάρχη Καστοριάς ο κ. Μερτζάνης ήταν αρνητικός και τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «η πρόταση έχει ακουστεί και στο παρελθόν σε συζητήσεις που κάνουμε και έχει απορριφθεί». Υπενθύμισε ότι η Ευρωπαϊκή οδηγία 9243 που η Ελλάδα ενσωμάτωσε στην νομοθεσία της θέτει την Αρκούδα και τον λύκο σε ειδικό καθεστώς προστασίας.
Γιατί κατεβαίνουν στην ύπαιθρο;
Σχολιάζοντας το θέμα της πλούσιας αναπαραγωγής των ζώων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια ο κ. Μερταζάνης το απέδωσε στην «υπερπροσφορά τροφής» που η αρκούδα βρίσκει χωρίς μεγάλη προσπάθεια στην ορεινή ύπαιθρο αλλά και στους καλλιεργήσιμους κάμπους με τα καλαμπόκια. Συνέστησε στους ανθρώπους τη αυτοδιοίκησης «να καθαρίζουν όλες τις χωματερές όπου οι άνθρωποι των ορεινών περιοχών συνηθίζουν να ρίχνουν υπολείμματα τροφών» καθότι τα σημεία αυτά λειτουργούν ελκυστικά στην προσέλκυση της αρκούδας.
Ο υπεύθυνος του Αρκτούρου Αλέξανδρος Καραμανλίδης μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ χαρακτήρισε «ως αναμενόμενο για την εποχή» το φαινόμενο αρκούδες να κατεβαίνουν σε οικισμούς όπου γνωρίζουν ότι θα βρουν μεγάλη ποικιλία τροφής όπως κεράσια και κορόμηλα που αφθονούν σε όλη την ύπαιθρο της Δυτικής Μακεδονίας. Χαρακτήρισε το φαινόμενο «παροδικό» καθώς τα άγρια ζώα στην συνέχεια θα ανέβουν πιο ψηλά όπου είναι και ο βιότοπός τους. Ο κ. Καραμανλίδης εξήγησε ότι «σε όλο το κόσμο τα άγρια ζώα όλο και περισσότερο πλησιάζουν τις περιοχές όπου ζει ο άνθρωπος» και τόνισε ότι «δεν πρόκειται απλά για ένα ελληνικό φαινόμενο». Υπενθύμισε την ύπαρξη της Ομάδας Άμεσης Επέμβασης που δημιουργήθηκε με ΚΥΑ το 2014 για τις διαχείριση τέτοιων θεμάτων και σε ότι αφορά τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά αρκούδας σε κατοικημένες περιοχές της Καστοριάς σημείωσε πως ο Αρκτούρος , για λόγους που σχετίζονται με την χρηματοδότησή του, «δεν μπορεί να βρίσκεται για διαχείριση περιστατικών πέραν της γεωγραφικής περιοχής της Φλώρινας».
Πηγη: ethnos.gr - Photo by Becca on Unsplash
