Θεοδωρίδης: Η σπατάλη των τροφίμων «ταΐζει» την κλιματική κρίση

Η σπατάλη τροφίμων έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, καθώς επηρεάζει όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας (παραγωγή, επεξεργασία, διακίνηση και εμπορία, κατανάλωση), όπως επισημαίνει στο Act For Earth του CNN Greece, o Συνιδρυτής και Chief Food Saving Warrior της οργάνωσης «Μπορούμε», Αλέξανδρος Θεοδωρίδης.

«Η μεγαλύτερη σπατάλη συντελείται στα νοικοκυριά. Είναι γεγονός ότι μία μέση ελληνική οικογένεια σπαταλά ετησίως περισσότερες από 460 μερίδες τρόφιμα», εξηγεί.

H σπατάλη τροφίμων οφείλεται στην καταστροφή της αγροτικής παραγωγής, στις συνθήκες μεταφοράς και αποθήκευσης, αλλά και στη μη σωστή ανάγνωση των ετικετών στα τρόφιμα, με αποτέλεσμα να λήγουν και να καταλήγουν στον κάδο απορριμμάτων. Σύμφωνα με την οργάνωση «Μπορούμε» η συμβολή του πλαστικού στην εκπομπή αερίων θερμοκηπίου παγκοσμίως ευθύνεται για το 3,8 %, των αερομεταφορών για το 2,5%, ενώ η σπατάλη τροφίμων ευθύνεται για το 8-10% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Πώς μπορούμε ως καταναλωτές, να γίνουμε μέρος της λύσης σε αυτό το μεγάλο πρόβλημα; Την απάντηση μάς δίνει ο Συνιδρυτής και Chief Food Saving Warrior της οργάνωσης «Μπορούμε» στο Act For Earth στο CNN Greece, Αλέξανδρος Θεοδωρίδης.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη

Για ποιο λόγο η σπατάλη τροφίμων μας απασχολεί σήμερα ολοένα και περισσότερο;

Γιατί αρχίζουμε, ολοένα και περισσότεροι, να αντιλαμβανόμαστε ότι το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε και μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, στο συνάνθρωπό μας και φυσικά στην τσέπη μας.

Σκεφθείτε ότι έχουμε το εξής παράδοξο δεδομένο. Το 1/3 της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής χάνεται μετά τη συγκομιδή την ώρα που 3.1 δισ. άνθρωποι παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή.

Σε εθνικό επίπεδο, το 28,3% του πληθυσμού βρίσκεται στα όρια της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ σύμφωνα με μια έρευνα που έκανε το Πανεπιστήμιο Πατρών σε συνεργασία με το «Μπορούμε» και με τη χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου, μία μέση ελληνική οικογένεια σπαταλά ετησίως περισσότερες από 460 μερίδες τρόφιμα. Οι μερίδες αυτές «μεταφράζονται» σε μείωση του οικογενειακού προϋπολογισμού κατά 800-1000 ευρώ το χρόνο.

Όλα τα παραπάνω είναι αρκετά για να αναλογιστούμε πόσο η ζωή μας μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο, αν η σπατάλη τροφίμων αποτελέσει προτεραιότητα όλων μας.

Πού οφείλεται και πού καταγράφεται μεγαλύτερη σπατάλη τροφίμων;

Βασικές αιτίες σπατάλης τροφίμων είναι η καταστροφή της αγροτικής παραγωγής, η απόρριψη των «περίεργων» σε σχήμα φρούτων και λαχανικών, οι συνθήκες μεταφοράς και αποθήκευσης, η μη σωστή ανάγνωση των ετικετών στα τρόφιμα και η απουσία ενός προτύπου βιώσιμης κατανάλωσης.

Ως προς το δεύτερο ερώτημά σας, η σπατάλη των τροφίμων συντελείται σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας (παραγωγή, επεξεργασία, διακίνηση και εμπορία, κατανάλωση). Μπορεί να ακούγεται λίγο οξύμωρο, αλλά η μεγαλύτερη σπατάλη συντελείται στα νοικοκυριά. Και ως «Μπορούμε» αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια - πέραν των άλλων - είναι να ενημερώσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε, όσο μπορούμε περισσότερους, για την αξία της μείωσης της σπατάλης τροφίμων στο σπίτι μας. Ως καταναλωτές μπορούμε, από μέρος ενός μεγάλου προβλήματος, να γίνουμε μέρος της λύσης.

Πώς συνδέεται η σπατάλη τροφίμων με το περιβάλλον;

Μερικά χρόνια πριν, όταν μιλούσαμε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, οι περισσότεροι είχαμε στο μυαλό μας ότι φταίει το πετρέλαιο ή η βενζίνη επειδή εκλύουν τεράστιες ποσότητες CO2 στην ατμόσφαιρα.

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο η σπατάλη των τροφίμων έχει αναδειχτεί σε μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Αρκεί να σας αναφέρω ότι τα περισσότερα τρόφιμα, όταν καταλήγουν στις χωματερές, αποσυντίθενται και εκπέμπουν μεθάνιο, ένα αέριο περίπου 25 φορές πιο ισχυρό ως προς τη θερμαντική επίδραση από το CO2 και το οποίο είναι υπεύθυνο σε μεγάλο βαθμό για την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Σκεφτείτε ακόμη ότι η συμβολή του πλαστικού στην εκπομπή αερίων θερμοκηπίου παγκοσμίως ευθύνεται για το 3,8 %, των αερομεταφορών για το 2,5%, ενώ η σπατάλη τροφίμων ευθύνεται για το 8-10% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Η διαφορά είναι αρκετά μεγάλη. Για το λόγο αυτό και καθόλου τυχαία, η Project Drawdown κατατάσσει την σπατάλη τροφίμων ως την κορυφαία αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Το ποσοστό 10% είναι αρκετά υψηλό;

Ναι, διότι πολλές φορές μας διαφεύγει μία ακόμη παράμετρος. Σπαταλώ το φαγητό μου δε σημαίνει μόνο έκλυση μεθανίου. Σημαίνει και σπατάλη πρώτων υλών όπως νερό, γη, ενέργεια και άλλων πόρων που χρειάστηκαν για την παραγωγή των τροφίμων. Δηλαδή από το πρώτο στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας μέχρι το προϊόν να φτάσει στο πιάτο μας.

Σας έχει τύχει ποτέ να πετάξετε ένα καρβέλι ψωμί που δεν προλάβατε να καταναλώσετε; Μαζί με το ψωμί πετάξατε και 1.000 λίτρα νερού που χρειάστηκαν για την παραγωγή του.

Παρόμοια, μπορείτε να αντιληφθείτε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της σπατάλης τροφίμων, αν σας πω ότι πετώντας ένα κιλό βοδινού κρέατος σπαταλάμε ταυτόχρονα και 15.000 λίτρα νερό.

Όχι τυχαία ο περιορισμός της σπατάλης των τροφίμων αποτελεί και μια από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις του μέλλοντος και περιλαμβάνεται μεταξύ των 17 Στόχων του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (στόχος 12.3).

Πόσο ενημερωμένοι είμαστε οι Έλληνες για την περιβαλλοντική διάσταση της σπατάλης τροφίμων;

Όχι πολύ. Για το λόγο αυτό ως «Μπορούμε» καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να ενημερώσουμε κάθε εμπλεκόμενο μέρος στην εφοδιαστική αλυσίδα για τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Στην πρόσφατη συνεργασία μας με το Εργαστήριο Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Αγροτικού Χώρου του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων και Τροφίμων του Πανεπιστημίου Πατρών για τη διενέργεια πανελλαδικής έρευνας με στόχο να αποτυπώσει καταναλωτικές στάσεις και συμπεριφορές του Έλληνα καταναλωτή, μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι ένας στους δυο Έλληνες δε γνωρίζει το συσχετισμό μεταξύ σπατάλης τροφίμων και περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.

Για το σκοπό αυτό, έχουμε ξεκινήσει μια διαδικτυακή εκστρατεία ενημέρωσης από τις αρχές του φθινοπώρου, ώστε να καλύψουμε τα κενά πληροφόρησης που υπάρχουν ως προς τις επιπτώσεις της σπατάλης τροφίμων στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον.

Τι Μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τη σπατάλη τροφίμων;

Πολλά, αν αναλογιστεί κανείς ότι το φαινόμενο της σπατάλης τροφίμων αφορά όλα τα στάδια της επισιτιστικής αλυσίδας. Από τον πρωτογενή τομέα, την επεξεργασία, τη διακίνηση μέχρι την κατανάλωση.

Σε επίπεδο επιχειρήσεων το ζητούμενο είναι η υιοθέτηση και εφαρμογή πρακτικών ορθολογικής διαχείρισης & πρόληψης, η διάσωση - μέσω της δωρεάς - των πλεονασμάτων τροφίμων σε κάθε επίπεδο της διατροφικής αλυσίδας και φυσικά η αξιοποίηση της έρευνας και της τεχνολογίας.

Σε επίπεδο καταναλωτή, ο καθένας από εμάς δε χρειάζεται να κάνει κάτι περίπλοκο ή απαιτητικό. Με τον πιο απλό τρόπο, δηλαδή μέσα από τις αλλαγές στην καθημερινότητά μας και τις καταναλωτικές μας συνήθειες, μπορούμε να επιτύχουμε πολλά. Ενδεικτικά σας αναφέρω τη λίστα που καλό είναι να κάνουμε πριν πάμε για ψώνια, τον προγραμματισμό των γευμάτων της εβδομάδας, την αξιοποίηση των περισσευμάτων στο σπίτι μας με νέες συνταγές, την ορθή συντήρηση των τροφίμων στο ψυγείο και την κατάψυξη και φυσικά την ορθή κατανόηση των σημάνσεων ημερομηνίας στα τρόφιμα. Επιγραμματικά αναφέρω ότι η ημερομηνία «ανάλωση έως» αφορά την ασφάλεια του προϊόντος και τα πιο ευαλλοίωτα τρόφιμα, ενώ η ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» την ποιότητα του προϊόντος και αφορά κυρίως τρόφιμα μακράς διάρκειας.

Φυσικά, είναι σημαντικό η πολιτεία να σταθεί αρωγός σε κάθε προσπάθεια που γίνεται για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων. Είναι θετικό ότι η Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων στην Ελλάδα που ιδρύσαμε το 2020 με τη στήριξη της ΑΒ Βασιλόπουλος και στην οποία συμμετέχουν σήμερα 67 μέλη, τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η Συμμαχία είναι ουσιαστικά μια συλλογική προσπάθεια στην οποία ενώνουν τις δυνάμεις τους δημόσιες αρχές, επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς, επιχειρήσεις τροφίμων και εστίασης από όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και φορείς της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας.

Αναμφίβολα έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε, ώστε το «Μπορούμε» να μην έχει λόγο ύπαρξης!

Μιλήστε μας για την οργάνωση «Μπορούμε»

Το «Μπορούμε» είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που έχει ως στόχο τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και τη στήριξη συνανθρώπων μας που βιώνουν επισιτιστική ανασφάλεια.

Στα δέκα χρόνια λειτουργίας μας, έχουμε αναπτύξει μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του φαινομένου μέσω προγραμμάτων που κινούνται σε δυο βασικούς άξονες. Τον άξονα της διάσωσης & προσφοράς τροφίμων και τον άξονα της πρόληψης μέσω της ενημέρωσης και κινητοποίησης των εμπλεκόμενων μερών στη διατροφική αλυσίδα.

Από το 2012 που σώσαμε 12 τυρόπιτες από ένα αναψυκτήριο και τις προσφέραμε σε ένα τοπικό συσσίτιο, έχουμε σώσει και προσφέρει μέχρι σήμερα, περισσότερες από 60 εκατομμύρια μερίδες τρόφιμα σε 650 κοινωφελείς φορείς σε όλη την Ελλάδα. Τα τρόφιμα που έχουν σωθεί αντιστοιχούν σε 88.200.000 κιλά CO2 eq τα οποία έχουν αποτραπεί από το να επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα.

Επιπρόσθετα, μέσω του προγράμματός μας «Μπορούμε στη Λαϊκή», έχουμε σώσει και προσφέρει περισσότερα από 750.000 κιλά τρόφιμα, ενώ μέσα από το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα «Μπορούμε στο Σχολείο», έχουμε μιλήσει σε περισσότερα από 25.000 παιδιά πανελλαδικά για την αξία της τροφής, τη σημασία της μείωσης της σπατάλης, καθώς και για αξίες ζωής, όπως ο εθελοντισμός, η κοινωνική προσφορά, η αλληλεγγύη.

Θα ήθελα ακόμη να προσθέσω ότι από το 2016 είμαστε ενεργό μέλος της Πλατφόρμας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Απώλειες και τη Σπατάλη Τροφίμων. Μια εξέλιξη που όχι μόνο μας χαροποιεί, αλλά μας βοηθάει πολύ ώστε να ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή νομοθεσία καθώς και για πρακτικές αντιμετώπισης της σπατάλης τροφίμων που εφαρμόζονται σε άλλα κράτη μέλη.

Φυσικά, τίποτα δε θα ήταν εφικτό χωρίς τη στήριξη των χιλιάδων δωρητών μας και τη συμμετοχή των εθελοντών μας από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι έμπρακτα αποδεικνύουν ότι ο εθελοντισμός δεν απαιτεί πολύ χρόνο. Αλλά διάθεση και όρεξη για προσφορά. Όσο περισσότερο καλλιεργήσουμε τον εθελοντισμό ως στάση ζωής, τόσο το μέλλον μας φαντάζει πιο ευοίωνο.

Περισσότερες πληροφορίες για την οργάνωση «Μπορούμε» μπορείτε να βρείτε στο ακόλουθο link www.boroume.gr.