Για δεκάδες χιλιάδες χρόνια η ανθρωπότητα πάσχιzε να επιβιώσει. Μετά ήρθε η γεωργία και η Βιομηχανική Επανάσταση.
Η ανθρωπότητα πέρασε ένα σημαντικό ορόσημο στα τέλη του 2022, όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός έφτασε για πρώτη φορά τα 8 δισεκατομμύρια άτομα.
Πόσοι όμως ήρθαν πριν από εμάς;
Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με ακρίβεια, δεδομένου ότι τα διαθέσιμα δημογραφικά δεδομένα καλύπτουν μόνο το τελευταίο 1% της ιστορίας του ανθρώπινου γένους.
Σύμφωνα όμως με κάποιες βασικές υποθέσεις και μερικούς χονδρικούς υπολογισμούς, ερευνητές του Γραφείου Αναφοράς Πληθυσμών στις ΗΠΑ κατέληξαν σε μια εκτίμηση: περίπου 117 δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν ζήσει μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού παγκόσμιου πληθυσμού.
Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που ζουν σήμερα αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 7% των ανθρώπων που έζησαν ποτέ.
Πώς καταλήγουμε όμως σε αυτά τα νούμερα;
Οποιαδήποτε εκτίμηση βασίζεται σε τρεις βασικούς παράγοντες: το χρονικό διάστημα που ο Homo sapiens ζει στη Γη, το μέγεθος του πληθυσμού σε διαφορετικές περιόδους και ο αριθμός γεννήσεων ανά 1.000 άτομα πληθυσμού για κάθε τέτοια περίοδο.
Το πότε εξελίχθηκε ο Homo sapiens είναι ασαφές. Δεδομένου ότι η μετεξέλιξη ενός προγονικού είδους σε ένα νέο είναι μια σταδιακή διαδικασία, η ανθρωπότητα δεν εμφανίστηκε μέσα σε μια στιγμή.
Παρόλα αυτά, οι δημογράφοι του Γραφείου Αναφοράς βασίστηκαν στην εκτίμηση ότι το είδος μας εμφανίστηκε πριν από 200.000 χρόνια, αν και τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνονται ενδείξεις ότι αυτό συνέβη αρκετά νωρίτερα, πριν από περίπου 300.000 χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, οι υπολογισμοί βασίστηκαν στην υπόθεση ότι ο αρχικός πληθυσμός ήταν μόνο δύο άτομα, ένας άνδρας και μια γυναίκα.
Για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ο ρυθμός αύξησης ήταν πολύ μικρός και ο παγκόσμιος πληθυσμός περιοριζόταν σε μερικά εκατομμύρια.
Η επανάσταση της γεωργίας πριν από περίπου 11.000 χρόνια επιτάχυνε την αύξηση. Γύρω στο 8000 π.Χ, ο παγκόσμιος πληθυσμός πρέπει να ήταν γύρω στα 5 εκατομμύρια άτομα, νούμερο που διογκώθηκε στα 300 εκατομμύρια το έτος 1 μ.Χ. Μέχρι το 1650, ο πληθυσμός είχε αυξηθεί ελαφρά στα 500 εκατομμύρια.
Χρειάστηκαν συνολικά 200.000 χρόνια μέχρι να φτάσει ο παγκόσμιος πληθυσμός το ένα δισεκατομμύριο γύρω στο 1800. Από εκεί και πέρα όμως χρειάστηκε μόλις δύο και κάτι αιώνες αιώνες για να οκταπλασιαστεί ο αριθμός στα 8 δις., χάρη στην πρόοδο που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση.
Κάθε κόκκος άμμου στην κλεψύδρα αντιστοιχεί σε 10 εκατ. ανθρώπους. Ο σημερινός πλυθυσμός αντιστοιχεί στο πάνω μέρος της κλεψύδας (Our World In Data)
Μέχρι τότε, ο ρυθμός αύξησης ήταν πολύ μικρός.
Και αυτό επειδή στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η παιδική θνησιμότητα ήταν εξαιρετικά υψηλή και το προσδόκιμο επιβίωσης κυμαινόταν γύρω στα 10 έτη (αυτό δεν σημαίνει ότι κανείς δεν έφτανε σε μεγάλη ηλικία, μόνο ότι οι ηλικιωμένοι αντιστοιχούσαν σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού).
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η γεννητικότητα πρέπει να έφτανε τουλάχιστον τις 80 γεννήσεις ανά 1.000 άτομα πληθυσμού μόνο για να επιβιώσει το είδος. Συγκριτικά, ως υψηλό επίπεδο γεννητικότητας θεωρούνται σήμερα οι 35-45 γεννήσεις ανά 1.000 άτομα, κάτι που παρατηρείται πλέον μόνο στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.
Σήμερα, η μείωση της παιδικής θνησιμότητας και η πρόοδος της ιατρικής επιτρέπουν σε περισσότερους ανθρώπους να εξαντλήσουν τα γόνιμα χρόνια τους.
Παρόλα αυτά, η γεννητικότητα μειώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού έχει περιοριστεί σε περίπου 1% τον χρόνο.
Σύμφωνα με τις προβολές του ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 9-10 δισεκατομμύρια στα μέσα του αιώνα και θα σταθεροποιηθεί στα 10-12 δισ. το 2100, οπότε ο ρυθμός αύξησης θα έχει πρακτικά μηδενιστεί.
