Για όσους ο τρόμος αποτελεί μορφή ψυχαγωγίας το αγγλοσαξωνικό Χάλογουιν είναι η τέλεια ευκαιρία να βυθιστούν ακόμα περισσότερο στην σκοτεινή ατμόσφαιρα. Γιατί όμως αποζητάμε τον φόβο;
Ο τρόμος σαν τρόπος αναψυχής αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο. Το φθινόπωρο, με το κρύο και το σκοτάδι του, είναι για πολλούς συνδυασμένο με την επιθυμία να κάτσουμε στον καναπέ μας και να καταναλώσουμε ταινίες, σειρές και βιβλία τρόμου.
Γιατί όμως μας αρέσει αυτό;
Σε έναν κόσμο που προσφέρει πραγματικό τρόμο σε τόσο μεγάλες ποσότητες γιατί αναζητούμε τον κατασκευασμένο φόβο για ψυχαγωγία;
Σύμφωνα με τους επιστήμονες τα συναισθήματα εξελίχθηκαν ως μια καθολική εμπειρία στους ανθρώπους καθώς μας βοηθούν να επιβιώσουμε.
Η δημιουργία φόβου σε μια κατά τα άλλα ασφαλή μπορεί να είναι μία ευχάριστη δραστηριότητα και ταυτόχρονα ένας τρόπος για τους ανθρώπους να εξασκούνται και να προετοιμάζονται για τους κινδύνους της πραγματικής ζωής.
Η ευτυχία του φόβου
Οι ελεγχόμενες εμπειρίες φόβου – όπου μπορείς απλά να κλείσεις την τηλεόραση- προσφέρουν τη φυσιολογική έξαρση που προκαλεί ο φόβος, χωρίς πραγματικό κίνδυνο.
Όταν αντιλαμβάνεσαι ότι κινδυνεύεις, η αδρεναλίνη ανεβαίνει στο σώμα και ενεργοποιείται η εξελικτική αντίδραση «μάχης ή φυγής» (fight or flight). Ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται, αναπνέουμε βαθύτερα και γρηγορότερα και η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει. Το σώμα προετοιμάζεται να αμυνθεί απέναντι στον κίνδυνο ή να ξεφύγει όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Αυτή η σωματική αντίδραση είναι ζωτικής σημασίας όταν αντιμετωπίζουμε μια πραγματική απειλή.
Όταν βιώνουμε ελεγχόμενο φόβο -όπως το jump scares σε μια τηλεοπτική σειρά με ζόμπι- μπορούμε να απολαύσουμε αυτή την ενεργοποιημένη αίσθηση χωρίς όμως να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος.
Σύμφωνα με την θεωρία μάλιστα, αφού αντιμετωπιστεί η απειλή, το σώμα απελευθερώνει ντοπαμίνη, ο οποίος παρέχει αισθήματα ευχαρίστησης και ανακούφισης.
Σε μια μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που επισκέφθηκαν ένα στοιχειωμένο σπίτι υψηλής έντασης, εμφάνισαν λιγότερη εγκεφαλική δραστηριότητα ως απάντηση στα ερεθίσματα και λιγότερο άγχος αμέσως μετά την έκθεση στον τρόμο.
Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι η έκθεση σε ταινίες τρόμου, τρομακτικές ιστορίες ή βιντεοπαιχνίδια μπορεί πραγματικά να μας κάνει πιο ήρεμους μετά την εμπειρία.
Ο τρόμος μας ενώνει
Ένα βασικό κίνητρο για τα ανθρώπινα όντα είναι η αίσθηση ότι ανήκουν σε μια κοινωνική ομάδα.
Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι βετεράνοι που υπηρέτησαν μαζί στη μάχη και οι επιζώντες φυσικών καταστροφών
Οι ελεγχόμενες εμπειρίες φόβου δημιουργούν τεχνητά παρόμοιες ευκαιρίες για δεσμούς.
Η έκθεση στο άγχος δεν πυροδοτεί μόνο την αντίδραση μάχης ή φυγής, αλλά σε πολλές καταστάσεις παρατηρείται η ανάπτυξη προστατευτικών και στοργικών εκδηλώσεων (tend-and-befriend response).
Το σύστημα αυτό ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη λεγόμενη «ορμόνη της αγάπης», την ωκυτοκίνη.
Έτσι, το να κάθεστε στο σκοτάδι και να παρακολουθούμε μία ταινία τρόμου με τους φίλους μας ή να περιπλανιόμαστε μαζί σε ένα στοιχειωμένο σπίτι, απ’ ότι φαίνεται κάνει καλό στην υγεία καθώς μας βοηθά να ενισχύσουμε τις κοινωνικές μας συνδέσεις.
Μία μορφή ανοσίας
Οι ελεγχόμενες εμπειρίες φόβου μπορεί επίσης να είναι ένας τρόπος προετοιμασίας.
Τις πρώτες ημέρες της πανδημίας COVID-19, οι ταινίες «Contagion» και «Outbreak» , δηλαδή ταινίες που είχαν ως θέμα την διάδοση και την εξάπλωση ιών, ήταν πολύ δημοφιλείς στις πλατφόρμες.
Αυτό παρατηρήθηκε καθότι παρακολουθώντας σενάρια απειλών να διαδραματίζονται με ελεγχόμενους τρόπους μέσω των media, μπορούμε να καταλάβουμε ποιοι είναι οι φόβοι μας και να προετοιμαστούμε για μελλοντικές απειλές.
Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ψυχαγωγικού Φόβου του Πανεπιστημίου Aarhus στη Δανία απέδειξαν σε μια μελέτη ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν τακτικά μέσα τρόμου ήταν πιο ανθεκτικοί ψυχολογικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 από ό,τι οι μη λάτρεις του τρόμου.
Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι αυτή η ανθεκτικότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός είδους «εκπαίδευσης» που πέρασαν αυτοί οι οπαδοί.
Δηλαδή, εξασκήθηκαν στην αντιμετώπιση του φόβου και του άγχους που προκαλούσε η μορφή ψυχαγωγίας τους. Ως αποτέλεσμα, ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι να διαχειριστούν τον πραγματικό φόβο που προκάλεσε η πανδημία.
Ένα θρίλερ την ημέρα…
Στην περίπτωση των ελεγχόμενων εμπειριών φόβου, το να τρομάζουμε τον εαυτό μας είναι μια καίρια τεχνική που μας βοηθά να επιβιώνουμε και να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο που είναι συχνά τρομακτικός.
Προκαλώντας ισχυρά, θετικά συναισθήματα, ενισχύοντας τα κοινωνικά δίκτυα και προετοιμάζοντάς τους εαυτούς μας για τους χειρότερους φόβους μας, είμαστε σε θέση να αγκαλιάσουμε την κάθε μέρα στο έπακρο.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα επιλέξετε ανάμεσα σε μια αισιόδοξη κωμωδία και ένα ανατριχιαστικό θρίλερ για την κινηματογραφική σας βραδιά, επιλέξτε τη σκοτεινή πλευρά… κάνει καλό στην υγεία σας.
