Είναι τα οφέλη της άσκησης μεγαλύτερα όταν αθλούμαστε με παρέα ή όταν τρέχουμε μόνοι παρέα με τις σκέψεις μας; Οι ερευνητές έχουν την απάντηση
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βρείτε ρυθμό στην άσκηση είναι να μπείτε σε μια ομάδα. Το κέντρισμα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης κάνει τους νευρώνες σας να αρχίζουν να στέλνουν σήματα σαν τρελοί: είναι περίπλοκο και προκλητικό, επιβραβεύει και διασκεδάζει. Και όταν συνδυάζετε αυτό το είδος ψυχικής δράσης με την προετοιμασία που σας προσφέρει η άσκηση, μεγιστοποιείτε τη δυνατότητα ανάπτυξης του εγκεφάλου σας. Η άσκηση προετοιμάζει τα θεμέλια της μάθησης, ενώ η κοινωνική αλληλεπίδραση τα σταθεροποιεί στη θέση τους.
Η νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου του Πρίνστον Ελίζαμπεθ Γκουλντ, πρωτοπόρος στο πεδίο της νευρογένεσης με έρευνες που εστιάζουν στον τρόπο με τον οποίο η εμπειρία και το περιβάλλον αλλάζουν τον εγκέφαλο, έχει μελετήσει τις διάφορες επιδράσεις της άσκησης σε ζώα που ζουν μόνα σε σύγκριση με άλλα που ζουν σε ομάδες. Έχει διαπιστώσει ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση έχει ισχυρότατο αντίκτυπο στη νευρογένεση. Σε ένα πείραμά της, μετά από δώδεκα μέρες τρέξιμο τα τρωκτικά που ζούσαν σε κοινωνίες έδειξαν σημαντική αύξηση της νευρογένεσης σε σχέση με άλλα που γυμνάζονταν το ίδιο αλλά παρέμεναν σε απομόνωση. Μάλιστα οι απομονωμένοι δρομείς είχαν το ίδιο χαμηλό επίπεδο κυτταρικής αναπαραγωγής με τα μέλη της ομάδας ελέγχου, που ζούσαν κοινωνικά αλλά δεν γυμνάζονταν. Ο λόγος έχει σχέση με την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες. Στη μελέτη της, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Neuroscience το 2006, η Γκουλντ ανακάλυψε ότι, ενώ όλοι οι δρομείς είχαν ανεβασμένη κορτιζόλη στη διάρκεια της άσκησης, τα επίπεδα της απομονωμένης ομάδας ήταν υψηλά και σε άλλες στιγμές της μέρας. Με άλλα λόγια, η κορτιζόλη επικράτησε της νευρογένεσης στην κατάσταση απομόνωσης, αλλά η κοινωνική στήριξη «άμβλυνε την αντιδραστικότητα» του άξονα ΗΡΑ και εμπόδισε την ορμόνη του στρες να παρέμβει στην ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει ότι είναι κακό να πηγαίνετε για τρέξιμο μόνοι σας; Καθόλου.
Θυμηθείτε ότι η ίδια η άσκηση είναι ένας στρεσογόνος παράγοντας, ο οποίος ενεργοποιεί τον άξονα ΗΡΑ και μπορεί να ανεβάσει την κορτιζόλη. Το ίδιο και η απομόνωση. Όπως φαίνεται, το συσσωρευμένο στρες από τρέξιμο και μοναχικότητα ανέβασε την κορτιζόλη σε τέτοια επίπεδα, που εμπόδισε την πραγματοποίηση της νευρογένεσης – ίσως γιατί τα ποντίκια δεν είχαν επαρκή χρόνο αποκατάστασης. Τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα λόγω του ότι τα τρωκτικά ήταν εξαρχής ανενεργά, και η μετάβαση από τη μηδενική δραστηριότητα στο τρέξιμο για κάμποσα χιλιόμετρα τη μέρα συνεπάγεται καινούργιο και σημαντικό στρες για τον οργανισμό.
Όταν η Γκουλντ προχώρησε το πείραμα πέρα από τις αρχικές δώδεκα μέρες, το πράγμα άλλαξε τελείως. Διαπίστωσε ότι, αν τα ποντίκια διατηρούνταν στις ίδιες συνθήκες, σε βάθος χρόνου ο οργανισμός των απομονωμένων δρομέων κάλυπτε το χαμένο έδαφος. Κάπου ανάμεσα στις 24 και τις 48 μέρες τρέξιμο, ο ρυθμός της νευρογένεσης έφτανε σε ισορροπία μεταξύ της απομονωμένης και της κοινωνικής ομάδας. Η Γκουλντ εικάζει ότι μια εξήγηση πιθανόν να έχει σχέση με τη σεροτονίνη, που αυξάνεται με την κοινωνική αλληλεπίδραση και με τη σειρά της ενισχύει τη νευρογένεση. Τόσο η απομόνωση όσο και η μακρά έκθεση στην κορτιζόλη μειώνουν τον αριθμό των υποδοχέων σεροτονίνης στον ιππόκαμπο. Είναι πιθανό, παρόλο που το τρέξιμο αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης, να μην μπορεί να κάνει τη δουλειά του αν δεν υπάρχουν αρκετοί υποδοχείς για να κουμπώσουν στους νευρώνες.
Η Γκουλντ επιχειρεί να διευκρινίσει κάποιες εξαιρετικά πολύπλοκες σχέσεις ανάμεσα στο στρες, το περιβάλλον και την άσκηση και υπάρχουν κάποια πολύ χρήσιμα στοιχεία που μπορούμε να κρατήσουμε από τη μελέτη της. Πρώτον, είναι σημαντικό να ξεκινάτε με αργούς ρυθμούς αν δεν γυμνάζεστε καθόλου και έχετε πολύ στρες από διάφορα άλλα που συμβαίνουν στη ζωή σας. Δεύτερον, η κοινωνική στήριξη έχει ισχυρότατη επίδραση στον εγκέφαλο και μπορεί όχι μόνο να εμποδίσει τις αρνητικές συνέπειες του στρες, αλλά και να ανοίξει τον δρόμο ώστε η άσκηση να ενισχύσει τον μηχανισμό της ανάπτυξης οπότε να μένετε συνδεδεμένοι με τους άλλους για να διατηρεί τε τις δικές σας συνδέσεις. Και, τρίτον, αν ακολουθείτε πιστά το πρόγραμμά σας, ο οργανισμός σας θα προσαρμοστεί από μόνος του ώστε να επωφεληθεί από τη δραστηριότητα.
Βέβαια, η Γκουλντ δηλώνει με έμφαση ότι υπάρχουν όρια στην εξαγωγή συμπερασμάτων από μελέτες σε ζώα. «Τα τρωκτικά διαφέρουν πολύ από τους ανθρώπους», λέει. «Αν δώσεις σε ένα ποντίκι ή σε έναν αρουραίο πρόσβαση σε τροχό τρεξίματος, θα τρέξει οπωσδήποτε. Αυτό δεν ισχύει στους ανθρώπους. Πολλοί αγοράζουν διαδρόμους και μετά από λίγο καιρό τους έχουν κάνει καλόγερους για πανωφόρια»
