Όλα δείχνουν ότι η κατάσταση της ψυχικής υγείας σε νεαρή ηλικία επιδρά καθοριστικά και στα μετέπειτα στάδια της ζωής
Οι έφηβοι, που βιώνουν υπερβολικό στρες, μπορεί να υποστούν γενετικές αλλαγές στον εγκέφαλο, ιδίως σε γονίδια που σχετίζονται με τη βιοενέργεια. Αυτές οι αλλαγές είναι πιθανό να επηρεάσουν την κυτταρική αναπνοή, οδηγώντας ενδεχομένως σε συμπεριφορικά και ψυχιατρικά ζητήματα στην ενήλικη ζωή. Αυτά είναι τα συμπεράσματα νέας μελέτης από την Ιατρική Σχολή Ribeirão Preto του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο (FMRP-USP), που δημοσιεύεται στο Translational Psychiatry.
Η εφηβεία επιφέρει πολυάριθμες φυσιολογικές και συμπεριφορικές μεταβολές, οι οποίες καθοδηγούνται τόσο από νευροβιολογικούς, όσο και από κοινωνικούς παράγοντες. Σύμφωνα με την Thamyris Santos-Silva, επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης και υποψήφια διδάκτορα φαρμακολογίας στο FMRP-USP, οι εγκέφαλοι των έφηβων τρωκτικών, όπως και οι ανθρώπινοι, είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικοί. Αυτή η προσαρμοστικότητα εκδηλώνεται σε μοριακές και συμπεριφορικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων αυτών που παρατηρούνται στην έκφραση γονιδίων, προκαλώντας μεταβολές στις συνδέσεις των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτές οι συστημικές αλλαγές μπορούν να επιμείνουν στην ενήλικη ζωή, παρουσιάζοντας, σύμφωνα με τα νέα επιστημονικά δεδομένα, μια συσχέτιση με ψυχιατρικές διαταραχές.
Ο Felipe Villela Gomes, κύριος συντάκτης της μελέτης και καθηγητής στο FMRP-USP, σημειώνει ότι η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές εμπειρίες. Η ευπάθεια σε αρνητικούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το τραύμα και η κακοποίηση, κλιμακώνεται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επηρεάζοντας την ανθεκτικότητα στο στρες και την ευαισθησία.
Η μελέτη επικεντρώθηκε ιδιαίτερα στον προμετωπιαίο φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου ιδιαίτερα ευαίσθητη στο στρες κατά την εφηβική περίοδο και απαραίτητη για τον συναισθηματικό γνωστικό έλεγχο στην ενήλικη ζωή. Σε έφηβους αρουραίους που είχαν υποστεί στρες, η περιοχή αυτή παρουσίασε μειωμένη γονιδιακή έκφραση, στοιχείο που σχετίζεται με τη μιτοχονδριακή αναπνοή. Τα μιτοχόνδρια, που υπάρχουν στα περισσότερα κύτταρα, είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή ενέργειας και τη ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της απόκρισης στο στρες.
Η μελέτη εξέτασε αρχικά τις συμπεριφορικές αποκρίσεις στρες σε τρωκτικά όψιμης εφηβείας, όπως το άγχος, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η νόηση. Τα τρωκτικά υποβλήθηκαν σε μια δοκιμή στρες για 10 ημέρες, κατά τη διάρκεια μιας φάσης κατά την οποία ο εγκέφαλος παρουσιάζει πλαστικότητα. Οι συμπεριφορικές αξιολογήσεις αποκάλυψαν σημαντικές βλάβες σε όλους τους τομείς.
Στη συνέχεια οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια νευροεπιστήμης Carmen Sandi, ανέλυσαν στο Εργαστήριο Συμπεριφορικής Γενετικής του Ινστιτούτου Brain Mind δείγματα RNA, διαπιστώνοντας μεταβολές στην έκφραση γονιδίων στον προμετωπιαίο φλοιό των τρωκτικών που είχαν υποστεί στρες, ιδίως σε γονίδια που συνδέονται με το οξειδωτικό στρες και τη μιτοχονδριακή λειτουργία, ζωτικής σημασίας για την ενέργεια του εγκεφάλου. Τα στρεσαρισμένα ποντίκια παρουσίασαν επίσης μειωμένη κατανάλωση μιτοχονδριακού οξυγόνου στον εγκέφαλο. Το εύρημα αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της μιτοχονδριακής λειτουργίας σε αυτές τις αλλαγές στη συμπεριφορά.
Στόχος της μελλοντικής έρευνας είναι να μελετήσει κατά πόσον αυτά τα συμπεριφορικά μοτίβα μπορούν να προβλέψουν τις αντιδράσεις στο στρες και την πιθανή ανάπτυξη ψυχιατρικών διαταραχών. Ο δρ. Gomes προτείνει η έρευνα να επικεντρωθεί στις γενετικές μεταβολές, ώστε να γίνει πιο κατανοητή η σύνδεση μεταξύ του στρες, των αλλαγών στη γονιδιακή έκφραση και των πιθανών μεθόδων παρέμβασης.
