Νέα μελέτη ρίχνει φως στην ένοχη δράση τοξικών χημικών ουσιών από το περιβάλλον ή και από κοινά προϊόντα καθαρισμού στην έναρξη της νευροεκφυλιστικής διαταραχής
Από το 1977, με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Νόσο Πάρκινσον, η 11η Απριλίου αφιερώνεται στη νόσο Πάρκινσον με στόχο να ευαισθητοποιήσει και ενημερώσει για τη δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική διαταραχή μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ, που προκαλείται από την εκλεκτική εκφύλιση των ντοπαμινεργικών νευρώνων της μέλαινας ουσίας από σφάλματα κατά την αναδίπλωση της πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης.
Η ημέρα συμπίπτει με τα γενέθλια του James Parkinson, Άγγλου χειρουργού και φαρμακοποιού μεταξύ άλλων ιδιοτήτων, που πρώτος περιέγραψε τη διαταραχή στο «Δοκίμιο για την τρομώδη παράλυση» (Essay on the Shaking Palsy) το 1817. Το 1981, εις ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Ολλανδός κηπουρός J.W.S. Van der Wereld, ασθενής με νόσο Πάρκινσον, θα ονομάσει «Τουλίπες του Δρ. James Parkinson» μια δική του, ξεχωριστή ποικιλία των λουλουδιών σε κόκκινο και λευκό χρώμα, για να τιμήσει τον ίδιο αλλά και τη Διεθνή Χρονιά Ατόμων με Αναπηρία, όπως είχαν ορίσει για εκείνο το έτος τα Ηνωμένα Έθνη.
Επ’ αφορμή της φετινής παγκόσμιας ημέρας, στο Journal of Parkinson’s Disease δημοσιεύεται μια νέα υπόθεση για την έναρξη της νόσου, που συνδέει δύο παλαιότερες θεωρίες: του Γερμανού παθολόγου Heiko Braak, που πρότεινε πρώτος το 2003 ότι η ασθένεια ξεκινά έξω από τον εγκέφαλο, και του καθηγητή πυρηνικής ιατρικής και νευροεπιστήμης Per Borghammer, από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ώρχους στη Δανία, που υποστήριξε με συναδέλφους του ότι η νόσος είναι αποτέλεσμα διεργασιών που ξεκινούν είτε από το κέντρο όσφρησης του εγκεφάλου (πρώτα από τον εγκέφαλο) είτε από τον γαστρεντερικό σωλήνα (πρώτα από το σώμα).
Επικίνδυνες ουσίες από το περιβάλλον
Η ομάδα πίσω από την πρόσφατη μελέτη, με συμμετοχή του Δρ. Borghammer, διατείνεται ότι η εισπνοή ενώσεων από ορισμένα φυτοφάρμακα και κοινά προϊόντα στεγνού καθαρισμού καθώς και ατμοσφαιρικών ρύπων προδιαθέτουν για την έναρξη της νόσου «πρώτα από τον εγκέφαλο». Ωστόσο, τοξικές ουσίες που προσλαμβάνονται από το στόμα, όπως συμβαίνει με μολυσμένα τρόφιμα ή νερό, οδηγούν στην εκδήλωση με βάση το μοντέλο «πρώτα από το σώμα».
«Και στα δύο σενάρια, “πρώτα από το εγκέφαλο ή από το σώμα”, η παθολογία εμφανίζεται σε δομές του σώματος που συνδέονται στενά με τον έξω κόσμο» ανέφερε ο Ray Dorsey, παθολόγος και καθηγητής Νευρολογίας στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ και εκ των συγγραφέων της δημοσίευσης. «Εν προκειμένω, προτείνουμε ότι η νόσος Πάρκινσον είναι μια συστηματική ασθένεια με ρίζες πολύ πιθανώς στο ρινικό και γαστρεντερικό σύστημα, οι οποίες συνδέονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες που αναγνωρίζονται ολοένα περισσότερο ως σημαντικά στοιχεία που προδιαθέτουν για -αν δεν προκαλούν- τη νόσο» πρόσθεσε, τονίζοντας πώς η πυροδότησή της από εξωτερικούς τοξικούς παράγοντες σημαίνει ότι μπορεί να προληφθεί.
Στην υπόθεση του Braak, κάποιο άγνωστο παθογόνο, π.χ. ένας ιός, ευθύνεται για τις μεταλλάξεις της πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης -υπάρχει φυσιολογικά στα κύτταρα- με συνέπεια τον σχηματισμό σωματίων Lewy από την εναπόθεση πρωτεϊνών στον εγκέφαλο και βλάβες κυρίως στους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη, οδηγώντας στα κινητικά συμπτώματα. Σήμερα, η έρευνα προτείνει ότι αυτό προκαλείται από τοξικούς παράγοντες όπως το τριχλωροαιθυλένιο (TCE), ουσία με τον χημικό τύπο C2HCI3, που έχει χρησιμοποιηθεί για παρασκευή βρώσιμων και βιομηχανικών προϊόντων όπως εκχυλίσματα μπαχαρικών ή ντεκαφεϊνέ καφέ, απολιπαντικά μετάλλων, διορθωτικά υγρά για γραφομηχανές και προϊόντα στεγνού καθαρισμού ή καθαρισμού χαλιών έως την αναισθησία ασθενών.
Ο ρινικός και εντερικός βλεννογόνος έχουν ισχυρούς δεσμούς με τον εγκέφαλο. Στο μοντέλο «πρώτα από τον εγκέφαλο», οι χημικές ουσίες εισπνέονται και εισέρχονται στο νευρικό σύστημα μέσω του οσφρητικού νεύρου. Από το κέντρο όσφρησης, η α-συνουκλεΐνη περνά σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στις ντοπαμινεργικές.
Κατά την κατάποση (πρώτα από το σώμα), οι χημικές ουσίες διέρχονται μέσω της επένδυσης του γαστρεντερικού σωλήνα, όπου η παθολογία της α-συνουκλεΐνης μπορεί να ξεκινήσει στο ίδιο το νευρικό σύστημα του εντέρου και να εξαπλωθεί και στις δύο πλευρές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Αυτή η οδός έχει συνδεθεί και με την άνοια με σωμάτια Lewy, που χαρακτηρίζεται από πρώιμη δυσκοιλιότητα και διαταραχές του ύπνου, ακολουθούμενη από κινητικά συμπτώματα και άνοια, καθώς η νόσος εξαπλώνεται και στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου.
Ανάγκη για νέα μοντέλα μελέτης των νευρολογικών διαταραχών
«Αυτές οι τοξικές ουσίες του περιβάλλοντος είναι ευρέως διαδεδομένες, χωρίς να πάσχουν όλοι από νόσο Πάρκινσον» ανέφερε ο Dorsey. «Ο χρόνος, τα επίπεδα και η διάρκεια της έκθεσης καθώς και οι αλληλεπιδράσεις με γενετικούς και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι πιθανώς το κλειδί για τον καθορισμό του ποιος τελικά αναπτύσσει νόσο Πάρκινσον. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εκθέσεις αυτές πιθανόν να συνέβησαν χρόνια ή δεκαετίες πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων».
Με βάση τα παραπάνω, οι ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη ανάπτυξης μοντέλων περιβαλλοντικής έκθεσης που, εκτός από τη νόσο του Πάρκινσον, θα μπορούν να φωτίσουν τον τρόπο που οι τοξικές ουσίες συμβάλλουν και σε άλλες νευρολογικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένου του αυτισμού στα παιδιά, της πλάγιας μυατροφικής σκλήρυνσης (ALS) στους ενήλικες και της νόσου Αλτσχάιμερ στους ηλικιωμένους.
