Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο να διαλέξουμε τι χρώμα θα βάψουμε το δωμάτιο; Τι έχει να πει η ψυχολογία των χρωμάτων για τα διαφορετικά ή κοινά συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει η ίδια απόχρωση σε δύο ανθρώπους;
Αν καταγράφαμε σε λίστα τις πιο βασανιστικές σκέψεις σε μια μετακόμιση ή μια ανακαίνιση, μια από τις κορυφαίες θέσεις -αν όχι την πρώτη- θα ήταν το χρώμα του τοίχου. Θα κουράζει αν είναι έντονο; Μήπως το ζωηρό έχει θετική επίδραση στη διάθεση; Μήπως μια σκούρα απόχρωση θα είναι «καταδίκη» για την ψυχική υγεία;
«Τα χρώματα, όπως και τα χαρακτηριστικά, ακολουθούν τις αλλαγές των συναισθημάτων» είχε επισημάνει ο Πάμπλο Πικάσο κάποτε, τη δεκαετία του 1930. Η μελέτη της επίδρασης των χρωμάτων στην ψυχολογία ωστόσο πηγαίνει πίσω πολλά χρόνια πριν τον μεγάλο Ισπανό ζωγράφο, πολύ πριν ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε δημοσιεύσει το 1810 τη «Θεωρία των Χρωμάτων», σύμφωνα με την οποία το κόκκινο-κίτρινο χρώμα δίνει την εντύπωση της ζεστασιάς και χαράς ως η πιο κοντινή απόχρωση «της πιο έντονης λάμψης της φωτιάς», ενώ το μπλε είναι ένα είδος αντίφασης μεταξύ ενθουσιασμού και ηρεμίας.
Τα τελευταία χρόνια, το ερευνητικό ενδιαφέρον για την ψυχολογία των χρωμάτων συνεχώς αυξάνεται και μια σειρά από μελέτες έχουν καταλήξει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με τα δύο χρώματα που μας ηρεμούν και καταπολεμούν το στρες, το χρώμα που βελτιώνει τις αθλητικές επιδόσεις ή τα χρώματα που προκαλούν έντονα συναισθήματα. Τα χρώματα είναι ισχυρά εργαλεία επικοινωνίας, μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση ή ακόμα και τις φυσιολογικές αποκρίσεις του οργανισμού. Αρκεί να θυμηθούμε πόσες φορές νιώσαμε τους παλμούς μας να ανεβαίνουν βλέποντας τη λευκή στολή του γιατρού.
Το συγκεκριμένο πεδίο της ψυχολογίας διερευνά επομένως πώς τα χρώματα επηρεάζουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά, τις συναισθηματικές αντιδράσεις και την ψυχική υγεία ή πώς μπορούν να χρησιμοποιούν στον σχεδιασμό σπιτιών και εργασιακών χώρων για μεγαλύτερη ασφάλεια αλλά και, αντιστρόφως, πώς τα άτομα αντιλαμβάνονται τα χρώματα, ποιος είναι ο ρόλος της κουλτούρας, της ηλικίας ή του φύλου, τι οδηγεί στην προτίμηση κάποιων χρωμάτων έναντι άλλων κ.ο.κ..
Η ψυχολογική επίδραση
Αν και η αντίληψη των χρωμάτων είναι εν μέρει υποκειμενική, κάποιες από τις ιδιότητές τους έχουν καθολικά αποτελέσματα και έτσι:
- Τα χρώματα στην ερυθρή περιοχή του χρωµατικού φάσµατος που γνωρίζουμε ως «θερμά» (κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο), μπορεί να εγείρουν ποικίλα συναισθήματα, από τη ζεστασιά και την άνεση έως τον θυµό και την εχθρικότητα.
- Τα χρώµατα στην κυανή περιοχή του χρωµατικού φάσµατος ή «ψυχρά» (μπλε, μωβ, πράσινο) περιγράφονται συχνά ως ήρεμα, ενδέχεται όμως να προκαλούν συναισθήματα θλίψης ή αδιαφορίας.
Ειδικότερα, κάθε χρώμα φέρει τον δικό του συμβολισμό, όπως:
- Κόκκινο: πάθος, ενθουσιασμός, αγάπη
- Ροζ: ηπιότητα, ηρεμία
- Μωβ: μυστηριώδες, ευγενές, γοητευτικό
- Μπλε: σοφία, ελπίδα, λογική, ειρήνη
- Πράσινο: φύση, ανάπτυξη, φρεσκάδα
- Κίτρινο: ελπίδα, χαρά, κίνδυνος
- Πορτοκαλί: ζεστασιά, καλοσύνη, χαρά
- Λευκό: αλήθεια, αδιαφορία
- Μαύρο: ευγένεια, μυστήριο, ψυχρότητα.
Μελέτη του 2020 σε 4.598 ανθρώπους από 30 διαφορετικές χώρες για το πώς συσχετίζουν διάφορα χρώματα με συναισθήματα, διαπίστωσε ότι πράγματι υπάρχουν κοινές τάσεις. Σύμφωνα με τα ευρήματα
- το μαύρο συνδέθηκε με τη θλίψη (51%)
- το λευκό και το μπλε με την ανακούφιση (43%, 35%)
- το κόκκινο και το ροζ με την αγάπη (68%, 50%)
- το μπλε με αισθήματα ανακούφισης (35%)
- το πράσινο με την ικανοποίηση (39%)
- το κίτρινο και το πορτοκαλί με τη χαρά (52%, 44%)
- το μωβ με την ευχαρίστηση (25%)
- το καφέ με την αηδία (36%).
Οι ερευνητές σχολίασαν την καθολικότητα που μπορεί να έχουν οι συσχετίσεις συναισθημάτων-χρωμάτων, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί σημαντικό εργαλείο για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας.
Μια εναλλακτική θεραπεία
Η χρωματοθεραπεία ή θεραπεία χρωμάτων έχει ιστορία αιώνων, με τις απαρχές της εφαρμογής της να φτάνουν στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κίνα και την Ινδία της αρχαιότητας. Σήμερα, αποτελεί μια μέθοδο της ολιστικής ιατρικής κατά την οποία:
- το κόκκινο χρησιμοποιείται για την τόνωση του σώματος και του νου, καθώς και την αύξηση της κυκλοφορίας
- το κίτρινο διεγείρει το νευρικό σύστημα και καθαρίζει το σώμα
- το πορτοκαλί χρησιμοποιείται για την επούλωση των πνευμόνων και την αύξηση των επιπέδων ενέργειας
- το μπλε καταπραΰνει τα συμπτώματα των ασθενειών και αντιμετωπίζει τον πόνο
- οι αποχρώσεις του indigo (φυσική απόχρωση του μπλε) ανακουφίζουν από τα δερματικά προβλήματα.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Εντούτοις, μια μελέτη του 2020 υπέδειξε ότι η χρωματοθεραπεία μπορεί να είναι καταστεί αποτελεσματική λύση έναντι της κόπωσης συμπόνιας και του μετατραυματικού στρες σε νοσηλευτικό προσωπικό Μονάδων Εντατικής Θεραπείας.
Η χρωματοθεραπεία αντιμετωπίζεται έως και σήμερα με σκεπτικισμό. Όπως σχολιάζουν οι εκπονητές μιας ανασκόπησης που δημοσιεύτηκε στο Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine:
«Πολλές εκφάνσεις των πεδίων που εξερεύνησε ο άνθρωπος αγνοούνται, παραμελούνται ή απορρίπτονται. Η ιατρική των χρωμάτων είναι ένα από αυτά τα παραμελημένα στοιχεία. Το κοινό χαρακτηριστικό κάθε θεραπείας και θεραπευτικού συστήματος, είτε πρόκειται για Αγιουρβέδα, βελονισμό, Ουνάνι, ομοιοπαθητική, βιοχημική, μαγνητοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, αρωματοθεραπεία, ρεφλεξολογία ή χρωματοθεραπεία, είναι η εφαρμογή με κάποιο τρόπο δονήσεων του ενός ή του άλλου είδους με τρόπο τέτοιο που να επαναφέρει το σώμα στην τροχιά της καλής υγείας».
Θεραπευτικά ή όχι, τα χρώματα μπορούν πράγματι να επηρεάσουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε ή τη συμπεριφορά μας. Σύμφωνα με μελέτες:
- συνδέουμε τα λευκά χάπια με παυσίπονη δράση και τα κόκκινα με διεγερτικές ιδιότητες (Pharmacy 2022)
- το κόκκινο προκαλεί ταχύτερες και ορμητικότερες αντιδράσεις, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων (Emotion, 2011)
- οι μαύρες στολές στους αθλητές μπορεί να τους στοιχίσει περισσότερες ποινές κατά τους αγώνες (Journal of Personality and Social Psychology, 1988).
