Μια μεταδιδακτορική ερευνήτρια ψυχικής υγείας εξηγεί τι είναι η α-συνειδητότητα, η κατάσταση δηλαδή που μας κάνει να ζούμε στον «αυτόματο πιλότο» σαν ρομπότ
Το mindfullness ή ενσυνειδητότητα στη δική μας γλώσσα, η ικανότητα να μπορείς να απολαμβάνεις την κάθε στιγμή γι’ αυτό που είναι και να δρας με πλήρη συνείδηση, είναι μια έννοια ευρύτατα γνωστή και ένας τρόπος σκέψης που υπόσχεται καλύτερη ζωή και ευημερία. Το mindlessness από την άλλη, μια κατάσταση α-συνειδητότητας που περιγράφει την ακριβώς αντίθετη κατάσταση -ζωή χωρίς επίγνωση, «στον αυτόματο» τα πάντα γίνονται μηχανικά-, υστερεί προφανώς σε φήμη· κερδίζει όμως στην πράξη.
«Η ενσυνειδητότητα αποτελεί πνευματική δοκιμασία, ενώ η ασυνειδητότητα είναι ευκολία, ειδικά αν όταν νιώθουμε εξουθενωμένοι» εξηγεί σε άρθρο της η Nathalie Boutros, κάτοχος διδακτορικού τίτλου στην Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο του Όκλαντ με μεταδιδακτορική εκπαίδευση στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο.
Η επίγνωση του παρόντος για καλύτερες αποφάσεις και επιλογές σε ό,τι αφορά καταστάσεις που βιώνουμε απαιτεί νοητική προσπάθεια. «Σε πολλούς από μας έχει μάλλον συμβεί να μπορούμε να κάνουμε συνειδητές επιλογές το πρωί· να προτιμάμε π.χ. ένα μπολ γάλα με βρώμη αντί ενός ντόνατ για πρωινό ή να παραμένουμε σε εγρήγορση και συγκεντρωμένοι στη διάλεξη ή το meeting των 8 π.μ., ίσα για να διαπιστώσουμε ότι η ενέργειά μας για να συνεχίσουμε τις σωστές αποφάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας δεν επαρκεί. Μέχρι το τέλος της ημέρας, θα έχουμε μάλλον πει “ναι” στο τρίτο κομμάτι κέικ ή θα μουτζουρώνουμε στο σημειωματάριο στο meeting των 4 μ.μ.» εξηγεί η Δρ Boutros.
Είναι πράγματι τόσο επιβλαβής αυτή η κατάσταση α-συνειδητότητας;
Πέντε σημάδια ότι ζείτε σαν ρομπότ
Η κατάσταση α-συνειδητότητας, μια κατάσταση αδιαφορίας άγνοιας κατά την οποία τα πάντα γίνονται χωρίς σκέψη, «σαν να είστε στον αυτόματο πιλότο ή να ανταποκρίνεστε ρομποτικά, χωρίς συνειδητή επίγνωση του τι κάνετε, τι σκέφτεστε ή τι αισθάνεστε» κατά την ίδια, θεωρείται μια ανεπιθύμητη διανοητική κατάσταση που μπορεί να εντείνει το άγχος και την κατάθλιψη, να μειώσει τη δημιουργικότητα και τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων και να επιβαρύνει τη σωματική και ψυχική υγεία.
Σύμφωνα με ερευνητές ψυχολόγους, η α-συνειδητότητα βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την ενσυνειδητότητα (mindfulness) και τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά της:
- Επίγνωση· η ικανότητα να εστιάζουμε σε αυτό που κάνουμε, σκεφτόμαστε ή αισθανόμαστε χωρίς να αποσπάται η προσοχή μας.
- Μη αντιδραστικότητα· η ικανότητα να αναγνωρίζουμε πότε οι νοητικές ή συναισθηματικές καταστάσεις είναι παράλογες, αγχωτικές ή επιβλαβείς και η ικανότητα αν απεμπλεκόμαστε ψυχολογικά από αυτές.
- Μη κριτική διάθεση· η ικανότητα να έχουμε συναισθηματική επίγνωση χωρίς να χαρακτηρίζουμε τη συναισθηματική μας εμπειρία ως καλή ή κακή, να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε τις εμπειρίες χωρίς κρίση ή αυτοκριτική.
- Δυνατότητα περιγραφής· η ικανότητα να παρατηρούμε τις εμπειρίες όπως συμβαίνουν, να μπορούμε να αναγνωρίζουμε ενεργά και γνωστικά τις εμπειρίες μας όταν συμβάινουν και στη συνέχεια να προχωράμε μπροστά χωρίς να μένουμε σε αυτές.
- Παρατηρητικότητα· η ικανότητα να δίνουμε προσοχή σε μια ποικιλία αισθητηριακών εμπειριών στην παρούσα στιγμή -εικόνες, ήχοι, μυρωδιές κ.λπ. Αυτό περιλαμβάνει την ευαισθησία σε εσωτερικά φαινόμενα όπως οι σωματικές αισθήσεις, οι σκέψεις και τα συναισθήματα.
«Η ασυνειδητότητα, κατά τα παραπάνω, είναι η αδυναμία να εκφράσετε και να περιγράψετε τα πράγματα που παρατηρείτε, η αφηρημάδα ή η αδυναμία συγκέντρωσης και η αδυναμία αποδοχής του εαυτού σας και του κόσμου. Γενικά, το να είστε πιο προσεκτικοί και λιγότερο άμυαλοι συνδέεται με καλύτερη ψυχική υγεία, συμπεριλαμβανομένων του λιγότερου νευρωτισμού και της υψηλότερης συναισθηματικής νοημοσύνης» εξηγεί η Δρ Boutros.
Πέντε tips για μεγαλύτερη ενσυνειδητότητα
Σύμφωνα με τη Δρ Butros, γιόγκα, tai chi, διαλογισμός και διάφοροι τύποι ψυχοθεραπείας που συστήνονται για την καταπολέμηση της ασυνειδητότητας, μπορούν να αυξήσουν την επίγνωση, τη συγκέντρωση και προσοχή, βοηθώντας μας να:
- Αναζητούμε το νέο στο περιβάλλον μας αλλά και καινούργια χαρακτηριστικά σε πράγματα που προηγουμένως θεωρούνταν δεδομένα, ώστε να τα παρατηρούμε με μεγαλύτερη προσοχή.
- Αναλογιζόμαστε γρίφους και παράδοξα· όταν προσπαθούμε να διαχειριστούμε νοητικά τα διφορούμενα ή δυσνόητα νοήματα, αυξάνουμε την ανθεκτικότητά μας απέναντι στην ασάφεια και αβεβαιότητα, οχυρώνοντας τους εαυτούς μας απέναντι στο άγχος που τις συνοδεύει.
- Προσεγγίζουμε τις καταστάσεις από διάφορες οπτικές γωνίες· «Να θυμάστε ότι κανείς δεν είναι ο κακός στη δική του ιστορία» υπενθυμίζει η ειδικός, προτρέποντάς μας προσπαθούμε να ερμηνεύουμε γεγονότα μέσα από διαφορετικά πρίσματα και οπτικές.
- Κατανοήσουμε με διαφορετικό τρόπο προβληματικά στοιχεία του εαυτού σας· πρόκειται για την ικανότητα να επαναπροσδιορίσουμε και ανανοηματοδοτήσουμε τα προβλήματα ως ευκαιρίες ή τις ελλείψεις ως πλεονεκτήματα.
- Ξεκινήσουμε ένα ημερολόγιο ενσυνειδητότητας, στο οποίο θα καταγράψουμε τα σημαντικά γεγονότα της κάθε ημέρας, με στόχο την εξάσκηση στην αναδρομική εξέταση γεγονότων και καταστάσεων με επίγνωση.
